Plesačice umetničke igre na poštanskim markama u Srbiji

Istraživanje je urađeno u okviru projekta „Rodna ravnopravnost i kultura građanskog statusa: istorijska i teorijska utemeljenja u Srbiji“, a podržalo ga je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

Udruženje je, na osnovu rezultata istraživanja, poslalo predlog Ministarstvu trgovine, turizma i telekomunikacija za četiri žene iz oblasti umetničke igre u Srbije, smatrajući da ta grana umetnosti potpuno izostaje na markama i Ministarstva je prihvatilo predlog.

Finale istraživanja je, potom, obeleženo značajnom vešću – pošta Srbije izdala je nedavno četiri marke u ediciji Umetnička igra u Srbiji sa likovima četiri žene. Na prigodnim poštanskim markama su likovi osoba koje su doprinele razvoju društva u Srbiji, to su: Maga Magazinović, Smiljana Mandukić, Jovanka Bjegojević i Dušanka Sifnios.

Cilj ovog rada, kazuju autorke, jeste i da se ispita stepen demokratskih promena u multinacionalnoj, multikonfesionalnoj i višejezičnoj Srbiji u poslednjoj deceniji, a odnosi se na odsustvo jezičkih kodova i korišćenje poštanskih maraka za prikazivanje žena (2006-2018). Korpus se sastoji od svih poštanskih maraka štampanih u tom periodu, ali su analizirane samo one koje prikazuju žene.

U istraživanju se navodi da postoji nesrazmera između objavljene literature o znamenitim ženama u Srbiji danas i njihove (ne)vidljivosti na poštanskim markama: U poslednjih 20 godina objavljene su preko 1700 biografija različitih žena u različitim publikacijama, više ili manje znamenitih u svojim oblastima delovanja, a mali je broj onih koje su na poštanskim markama.

U Srbiji se marke izdaju od 1866. godine. Tek 1973. godine štampana je prva žena na poštanskim markama - slikarka Nadežda Petrović (1873-1915)  povodom 100. godišnjice rođenja. Maga Magazinović, jedna od najobrazovanijih srpski žena s početka 20. veka, koja se nije samo borila na polju moderne igre, gde je bila pionirka. Njena feministička borba i nastojanja paralelno su sledile njen koreografski i pedagoški rad.

Smiljana Mandukić, začetnica moderne igre u Srbiji i regionu, a povodom 110 godina od njenog rođenja. Cilj je da se skrene veća pažnja javnosti na ovu znamenitu umetnicu, koja je stvarala alternativnu formu umetničke igre u Srbiji, ali i mnogo više od toga, alternativno shvatanje o igri i telu.

Jovanka Bjegojević, primabalerina Baleta Narodnog pozorišta u Beogradu. Njen doprinos igri je višestruk, pre svega na polju klasičnog baleta, a ostavila je doprinos i u oblasti moderne igre.

Dušanka Sifnios Dušanka Sifnios, solistkinja Baleta 2. veka Morisa Bežara (Brisel) i primabalerina Baleta Narodnog pozorišta u Beogradu.

Rezultati otkrivaju da je samo nekoliko žena koje su dobile privilegiju da budu predstavljene na poštanskoj marki u ovom periodu i da one potiču iz srpske kulture i nijedne druge nacionalne zajednice.

Autorke smatraju da ova činjenica jasno pokazuje da integracija rodne ravnopravnosti i procesi demokratizacije daju jasnu vidljivost ženama iz većinskog stanovništva. Žene iz različitih nacionalnih zajednica nisu imale priliku da budu predstavljene na poštanskim markama, iako su jednako doprinijele razvoju društva u Srbiji.

U do sada objavljenom spisku poštanskih maraka dominiraju žene iz umetnosti (zabave), najmanje ih je iz nauke i muzike (kompozitorke), a odsustvuju: iz filozofije, književnosti, politike, društvenog angažovanja i sl. Takođe postoji rodni diskontinuitet u odnosu na istorijski period koji je na markama obuhvaćen: žene koje su doprinele u Prvom svetskom ratu (1914-1918) na markama su dominantne, a izostaju žene koje su doprinele u Drugom svetskom ratu (partizanke, učesnice Narodnooslobodilačkog pokreta). Zatim sledi značajan broj znamenitih žena savremenica procesa državnosti samostalne Republike Srbije, navode autorke „Istraživanje o likovima žena na poštanskim markama u Srbiji“ dr Margareta Bašaragin i dr Svenka Savić.

B. Opranović