Nauka u službi konzervacije: Palata Dunavske banovine
Novi Sad i pored niza za istoriju arhitekture zanimljivih i vrednih objekata, ima relativno malo zgrada koje bi mogle ući u evropske arhitektonske bedekere posvećene modernoj arhitekturi.
Palata Dunavske banovine, danas sedište AP Vojvodine, bez sumnje jedna je od takvih kao najvelelepnija novosadska građevina koja i u širim, evropskim, okvirima predstavlja pravo remek delo međuratne arhitekture starog kontinenta. Banovina je takođe jedno od vrhunskih dela srpskog arhitektonskog modernizma i delo je Dragiše Brašovana (1887-1965), vodećeg srpskog arhitekte prve polovine 20. veka. Palata je izgrađena za tek nekoliko građevinskih sezona (1936-39), dok je njeno ukrašavanje i uređenje enterijera trajalo sve do početka rata. O monumentalnosti palate govore njene proporcije – dužina 180, širina 44 metra i visina 20 metara, dok je visina kule je duplo veća. Na 5700 kvadratnih metara korisne površine raspoređeno je čak 569 prostorija različitih namena.
Tokom protekle godine mermerna fasada popularne Banovine je detaljno sanirana, rekonstruisana i očišćena. Tretirana površina je blizu jedanaest hiljada kvadratnih metara, što je okvirno skoro kao dva fudbalska terena. Čitav projekat vodio je nadležni Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Novog Sada u saradnji sa Laboratorijom za ispitivanje materijala u kulturnom nasleđu Tehnološkog fakulteta u Novom Sadu. Tako je ovaj projeka pokazao da je u savremnom procesu obnove i restauracije arhitektonskih spomenika neophodno uključiti i naše naučne ustanove koje polako stiču značajna iskustva na radu sa spomenicima kulturnog nasleđa. Koristeći savremene naučne metode, ispitivanje materijala, njegovog sastava i strukture, kao i sistema i sredstava za čišćenje predhodilo je konkretnom radu na fasadama. U tu svrhu izvršena su brojna ispitivanja u pokretnoj labaratoriji, uz konsultacije sa kolegama iz regije koje su već imale iskustva u restauratorskim postupcima na bračkom mermeru, plemenitom materijalu kojim je Banovina obložena.
Samo na prvi pogled jednostavna intervencija zahtevala je ne samo detaljne pripreme i odabir sredstava za čišćenje već i brojne, sitnije probleme sa kojima su se stručnjaci susretali na samom objektu – popravka i konsolidacija oštećenih delova, saniranje fuga kao i metalnih delova ograde i konačno zaštita čitave fasade premazom za samoočišćenje, naravno sve prema elaboratu izrađenom tokom predhodne godine. Posebno je bilo problema na severnoj fasadi, prema Bulevaru Mihajla Pupina, a o stepenu oštećenja plastično su govorili ukrasni medaljoni srpskih kraljeva i vojvoda iz Prvog svetskog rata, iznad glavnog ulaza, postavljeni tek pre desetak godina, a koji su već bili u značajnoj meri pokriveni naslagama smoga i ostalih supstanci što se moglo videti i golim okom.
Kada su radovi uveliko počeli usledile su, svakako neopravdane, reakcije jednog dela javnosti koje su se odnosile na postavljanje samih skela na objektu. Nepotrebna uznemirenja javnosti naglo su prestala kada je Zavod organizovao konferenciju za štampu na kojoj su stručnjaci izneli detaljan istorijat istraživačkih procesa na obnovi, što je odličan model za upoznavanje stanovništva sa stručnom problematikom zaštite arhitektonskih spomenika. Investitor čitavog projekta i radova koji su usledili bila je Uprava za zajedničke poslove pokrajinskih organa AP Vojvodine.
Vladimir Mitrović
