Manjinski jezici u ravnopravnoj upotrebi širom Vojvodine
Opština Kanjiža u kojoj su u ravnopravnoj službenoj upotrebi srpski i mađarski jezik, prva je u Srbiji donela Lokalnu povelju o regionalnim ili manjinskim jezicima.
Usvajanjem i primenom Lokalne povelje želi se unaprediti ostvarivanje i zaštita jezičkih prava i sloboda građana opštine Kanjiža. Prvenac iz Kanjiže trebalo bi da posluži kao uzor drugim lokalnim samoupravama jer se u ovom dokumentu konkretizuju ustavne i zakonske norme koje utvrđuju jezička prava i slobode građana, prvenstveno pripadnika nacionalnih manjina, a pedstavlja mogućnost i sredstvo obezbeđivanja lokalne zaštite i unapređenja jezičkih prava građana, što je istaknuto i na konferenciji održanoj u Kanjiži na ovu temu.
Nacionalni savet mađarske nacionalne manjine, uz podršku Saveta Evrope, bio je jedan od predlagača da se upotreba manjinskog mađarskog jezika i pisma nađe u lokalnoj povelji opštine Kanjiža. Predsednik Nacionalnog saveta mađarske navionalne manjine Jene Hajnal smatra da je donošenje lokalne povelje u Kanjiži veoma bitno kao dobar ogledni primer u jednoj višenacionalnoj sredini, gde korišćenje manjinskoj jezika ima svoj ugled i uticaj, ne samo u službenoj upotrebi nego na neki način i više od toga što Ustav i Zakon garantuju.
- Ako to većina prihvata automatski u manjinskoj zajednici postoji pozitivan odnos prema većini, da zajednički možemo mnogo štošta uraditi, jer korišćenje više jezika u jednoj sredini otvara prostor da se iskoriste sve mogućnost i za pripadnike većinske i manjinske zajedncie - kaže Hajnal.
Potpredsednik Pokrajinske vlade i pokrajinski sekretar za obrazovanje, upravu, propise i nacionalne manjine - nacionalne zajednice AP Vojvodine Žolt Sakalaš naglašava da se u Vojvodini ostvaruju principi Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima Saveta Evrope.
- Manjinski jezici su prisutni u javnom životu Autonomne Pokrajine Vojvodine, jer u pokrajinskoj administraciji pored srpskog jezika u službenoj upotrebi su mađarski, slovački, rusinski, rumunski i hrvatski jezik. To znači da nam se građani mogu obraćati na svim ovim jezicima i mi smo dužni kao službenici Autonomne Pokrajine Vojvodine da postupamo po njihovim zahtevima i na ovim jezicima. Isto tako, to podrazumeva da i Pokrajinski službeni list izlazi na svim manjinskim jezicima, koji su u službenoj upotrebi. U Vojvodini od 45 opština i gradova, u 41 lokalnoj samoupravi postoji službena upotreba nekog manjinskog jezika. Mađarski jezik je tako u službenoj upotrebi u 28 jedinica lokalne samouprave i u ovim sredinama građani mogu lokalnim i državnim organima da se obraćaju i na mađarskom jeziku - konstatuje Sakalaš.
On dodaje da građani koriste svoja prava, međutim, potrebno je da građani insistiraju da se svojim pravom koriste u svim njihovim obraćanjima organima državne uprave, podrazumevajući celokupnu javnu upravu.
- Nije dovoljno da jedno pravo postoji samo na papiru, nego je poželjno da građani koriste ta njihova prava jer je to najbolji način kako bi bila ostvarena i u praksi. Povodom kadrovskih rešenja zaposlenih u različitim nivoima uprave imamo još dosta posla, u tom smislu da bi bilo poželjno da službenici govore što više jezika. Naravno, to se može rešiti i putem prevodioca, međutim, puno je bolje kad imate službenike koji govore jezik koji je u službenoj upotrebi i to je jedan segment na kome ćemo u budućnosti raditi - kaže Sakalaš.
Članica ekspertskog komiteta Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima Ljudmila Popović naglašava da je značajno da se dobra praksa u korišćenju manjinskih jezika promoviše u lokalnim poveljama i akcionim planovima.
- Lokalne vlasti imaju ključnu ulogu i u najboljoj su poziciji da na adekvatan način prilagode primenu Evropske povelje u svakodnevnoj praksi, u opštinama u kojima su ti jezici tradicionalno u upotrebi. Manjinski jezici predstavljaju suštinski deo jezičke i kulturne reznolikosti Vojvodine i deo nasleđa čije poštovanje doprinosi boljem međusobnom razumevanju - ističe Popović.
Svoju ulogu u zaštiti prava građana na službenu upotrebu jezika nacionalnih manjina imaju i lokalni ombudsmani. Miladin Nešić, ombudsman u opštini Bačka Topola, koji je i predsednik Udruženja lokalnih ombudsmana Srbije, napominje da se u praksi u ovoj sredini, gde su uz srpski jezik u službenoj upotrebi još mađarski, rusinski i slovački, retko dešava da se građani obraćaju po tom osnovu.
- Istraživali smo koji je uzrok, pošto smo procenili da tih slučajeva ima više, ali je mali broj obraćanja. Kada smo razgovarali sa pojedinim građanima na ovu temu došli smo do saznanja da oni kada se obraćaju organima uprave ili pravosudnim organima, da im je bitno da ostvare osnovni zahtev po određenom problemu i kada to reše, čak i kada se pojavi neki oblik povrede prava ili nedovoljnog uvažavanja prava na upotrebu jezika, onda se oni na to pitanje posebno ne žale, što u principu nije dobro. Zato je na nama ombudsmanima da pogotovo preko medija i na drugi način, radimo na tome da građane što više upoznamo sa pravom na upotrebu jezika, pogotovo što je to pravo definisano propisima - ukazuje Nešić.
Tekst i foto: Milorad Mitrović