Karađorđevići - tragika i tajne jedine dinastije

bez roditeljskog staranja, decu izbeglice, romsku i decu sa posebnim potrebama. U Belom dvoru čule su se vaskršnje pesme, delili se paketići, a dečiji žamor se preselio u vrtove i park oko dvorskog kompleksa gde se odvijala potraga za šarenim jajima. Karađorđevići su sa ovim Vaskršnjim druženjima sa decom zapravo otvorili novu sezonu posete Starom i Belom Dvoru i svim tajnama ove dinastije koje kriju ova zdanja za čije zidanje je s posebnom pažnjom kralj Aleksandar I odabrao mesto.

U elegantnom enterijeru Belog dvora pod kojim je bilo hiljadu mališana sa prinčevskim parom može zapravo započeti priča s kojom će se i posetioci nakon Vaskrsa sresti tokom svog putovanja „srpskim Versajem”.

Gradnju Belog dvora kralj Ujedinitelj započeo je 1934. vlastitim sredstvima, na najvišem brežuljku Dedinja, na imanju površine 135 hektara. Tu gde ruža vetrova stvara najugodniji i najzdraviji ambijent želeo je da rastu tri kraljevića, nasledni princ kasnije kralj Petar II, Tomislav i Andrej. Izgradnja velelepnog zdanja sa francusko-italijanskim vrtovima sa zadnje strane, završeno je 1936, po projektu Aleksandra Đorđevića, ali u njemu zbog tragičnih istorijskih zbivanja, atentata u Marseju i potom Drugog svetskog rata, nisu uživali ni kraljevski ktitor ni njegovi potomci i danas po povratku u zemlju na koršćenje je sa čitavim kompleksom dat njegovom unuku Aleksandru II i njegovoj porodici.



Izgradnju dvora sa tri apartmana na spratu za sinove kralja Aleksandra i kraljice Marije i pet za kraljevske goste dovršio je knez Pavle koji je, kao veliki ljubitelj umetnosti, dvor opremio vrednim umetničkim delima. U ovom dvoru koji je postao Vaskršnje stecište srpske dece, umesto kraljeve odrastala su deca princa regenta Pavla i iz njega je kneginja Jelisaveta Karađorđević sa roditeljima otišla u izgnanstvo. U očekivanju punoletstva Petra II Karađorđevića, Beli dvor je dakle koristio knez Pavle sa porodicom, a posle Drugog svetskog rata služio je kao reprezentativni objekat u kome su se održavale svečanosti i primali ugledni gosti iz inostranstva.



Uz dvor, sagrađeni su i kuhinja i garaža, koji su sa centralnim objektom povezani podzemnim tunelom. Pred početak Drugog svetskog rata u Evropi, knez Pavle je objektu pridodao i podzemno sklonište. Mnoge tajne Belog dvora daju posebnu čar ovom mestu koje je sa istančanim ukusom oplemenjeno venecijanskim staklom velikih blještećih lustera, vratima napravljenim od kavkaskog oraha i biranim italijanskim mermerom za kamine, stepeniše, hol...



Stilovi gradnje Kraljevskog i Belog dvora ukazuju na razlike između prestolonaslednikovog dede kralja Aleksandra i Jelisavetinog oca princa namesnika Pavla. Kraljevski dvor je primer nacionalne arhitekture, srednjovekovne umetnosti srpsko-vizantijskog stila koji je uobličio arhitekta Živojin Nikolić. Beli dvor, koji je bio dom princa Pavla, mešavina je najpopularnijih evropskih stilova prošlog veka, neoklasicizma, secesije i art dekoa.



U Kraljevskom dvoru ima mnogo lepih soba, ali ako odete u podrum uplovićete u veličanstveni deo dvorskog kompleksa, prepun živopisnih boja. Da je kojim slučajem neka od mnogobrojnih soba francuskog Versaja dobila ime “za šaputanje”, prva pomisao bila bi da je neko od Valoa ili Burbona tu zabavljao neku zanosnu madam. Ali kako je kod Srba politika u krvi, naš monarh Aleksandar I je sa svojim ministrima i saradnicima o politici i budućnosti države razgovarao u “sobi za šapat”. Tu ih nije mogla čuti nijedna sobarica ili sluga zbog vode koja žubori.



U suterenu Kraljevskog dvora su rezidencijalne prostorije opremljene u stilu kremaljskog Termalnog dvorca, sa svodovima i zidovima motivisanim bajkom o Žar ptici i motivima iz srpskih narodnih pesama. U ulaznom holu je bronzana skulptura koju je izvajala kraljica Marija, a tu su i Dvorana Dušanove ženidbe, čuvena sala za projekcije, jedna od prvih na Balkanu. Sva tri prestolonaslednikova sina u njoj provode mnogo sati, jer prinčevi Petar, Filip i Aleksandar vole filmove. Voleo ih je i Tito, koji ih je gledao sa svetskim liderima i to u fotelji iza svih, da bi video reakcije.



Kraljev kabinet i biblioteka Kraljevskog dvora su u renesansnom stilu. Mnogo knjiga je nestalo, a u biblioteci su biste kralja Petra II, autoportret u bronzi Ivana Meštrovića i portret Njegoša, rad Tome Rosandića. Prostorije u prizemlju su raskošno opremljene, a Svečani hol je ukrašen kopijama fresaka iz Dečana i Sopoćana. Plavi salon opremljen je baroknim nameštajem sa originalnim francuskim goblenom iz 18. veka i ukrašen slikama među kojim dominira “Venera i Adonis” Nikole Pulsena. Umetnici koji su bili zaduženi za unutrašnju arhitekturu i dekoraciju bili su Nikola Krasnov i Sergej Smirnov, prebegli posle pada carske Rusije u Srbiju.



Ovaj salon dobio je ime po plavom “Smirnov” tepihu koji daje dominantan ton, za razliku od sledeće prostorije koja blješti i takav joj je i naziv – Zlatni salon. Kao i kraljevska trpezarija opremljen je u renesansnom stilu. Mermerni stubovi nose raskošne kasetirane drvene tavanice sa bronzanim lusterima, a prostorije su ukrašene slikama Jakoba Palme Starijeg i Džordža Skota, kao i škrinjama i predmetima iz kraljevske zbirke. Interesantno je da su pozlaćene škrinje krile miraz koji se kroz tri kolena slivao u dom Karađorđevića, uključujući i onaj prestolonaslednikove prababe crnogorske kneginje Ljubice–Zorke Petrović i njene snaje rumunske princeze Marije.



Srpski Versaj, za neke i mali Kremlj ima i svoju Slamnatu kuću, koja takođe krije tajne i priču o kraljevskoj deci i kraljici Majci...  To je prvi izgrađeni objekat u kompleksu i u njemu je kralj Aleksandar I boravio dok je nadgledao izgradnju kompleksa. Jedno vreme je služila kao učionica za njegova tri sina, a takođe je bila i umetnički atelje njegove supruge, Kraljice Marije. Najbolje je da svako sam zaplovi u bajkovitu priču koju su nekada Karađorđevići ispisivali, gradeći istoriju i nešto sluteći, ali ne i glavna, tragična zbivanja...



Vladimir Đuričić