Frizeri privilegovani kao policajci i vojnici
Državna revizorska institucija utvrdila je da od oko 110.000 radnika zaposlenih u državnim institucijama koji imaju beneficirani radni staž, čak 65.000 tu beneficiju je steklo spornim kriterijuma.
Samo zato što su zaposleni u MUP-u, Ministarstvu odbrane, Poreskoj upravi, zavodima za izvršenje sankcija, a rade kao administrativni, tehnički ili šalterski radnici, pi-ari, komercelijalisti... ostvaruju pravo na beneficirani staž kao i policajci, pripadnici specijalnih jedinica, vojnici, čuvari u zatvorima, rudari...
Posledica takve primene tog prava, po oceni DRI-ja, doveo je dotle da su se među povlašćenima našli i frizeri, moleri, muzičari... Vrhovna državna revizorka Svetlana Anokić objašnjava da država za beneficije godišnje daje oko četiri milijarde dinara, od čega je 59 odsto sume „pod znakom pitanja”. DRI upozorava na to da broj onih s beneficiranim radnim stažom stalno raste te je u proseku svake godine 1.000 zaposlenih više imalo pravo na beneficirani radni staž. Zbog toga je DRI državnim organima dao rok od 90 dana da izrade jasnu metodologiju po kojoj njihovi zaposleni ostvarju pravo na taj vid dopunskog staža.
Međutim, po Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, kriterijumi za utvrđivanje beneficiranog staža su jasni i precizni. Beneficirani staž ili, pravilnije, staž koji se računa s uvećanim trajanjem, zapravo je privilegija zaposlenih koji rade na naročito teškim, opasnim i za zdravlje štetnim radnim mestima, kao i zaposlenih koji obavljaju takve poslove na kojima se nakon navršenih određenih godina života ne može očekivati da svoj posao, odnosno profesionalnu delatnos,t obavljaju uspešno. Radna mesta na kojima se staž računa s uvećanim trajanjem utvrđena su pravilnikom koji utvrđuje i stepen uvećanja staža, kao i način njihovog utvrđivanja i revizije.
Trajanje staža se, po objašnjenju Miroslava Mirića iz Fonda PIO, može uvećati najviše 50 odsto u odnosu na efektivno trajanje, osim u slučaju profesionalnih vojnih službenika. Njima se u slučaju angažovanja u oružanim akcijama vreme provedeno u njima, kao i na lečenju ili u zarobljeništvu, računa kao staž osiguranja u dvostrukom trajanju. Stepen uvećanja označava se brojevima, pa tako, na primer, stepen uvećanja 12/14 označava da se staž osiguranja računa tako da se svakih 12 meseci efektivnog rada računa kao 14 meseci staža osiguranja.
Po zakonu, trajanje beneficiranog staža od uticaja je i na prava zaposlenih koji pripadaju takozvanim posebnim kategorijama osiguranika: policijskih službenika, pripadnika obaveštajnih agencija, zaposlenih na izvršenju krivičnih sankcija, pripadnika Vojske Srbije i drugih koji imaju mogućnost da pravo na penziju ostvare pod posebnim povoljnijim propisima, ako na tim poslovima rade određeni broj godina. Lane taj period je bio 12 godina i šest meseci efektivnog rada na poslovima s uvećanim trajanjem staža, dok ove godine iznosi 13 godina. Uz taj uslov, zaposleni iz te kategorije treba da imaju ove godine 55 godina života i 23 godine penzijskog staža i onda imaju pravo na starosnu penziju.
„Povlašćenima” pun ček
Po Zakonu o PIO, na svakih pet godina provedenih na radnom mestu s koeficijentom 12/14, starosna granica se snižava godinu, na svake četiri godine za one s koeficijentom 12/15, na svake tri za 12/16 i na svake dve godine za 12/18. To sniženje odnosi se samo na ostvarivanje prava na starosnu penziju, ali ne i prevremenu starosnu. Dakle, sniženje se tokom ove godine računa od 65 godina za muškarce, a 62 za žene. Zaposleni pri tom ostvaruju pravo na starosnu penziju u punom iznosu, odnosno bez ikakvih umanjenjenja.
"I osiguranici koji su obavljali samostalnu delatnost imaju pravo na staž s uvećanim trajanjem ako su radili poslove za koje je on predviđen – objašnjava Mirić. U– slučaju da je utvrđeno obavljanje takvih poslova, oni su u obavezi da uplate uvećani doprinos za PIO da bi im se staž računao s uvećanjem. Isto uvećanje doprinosa važi i za druge poslodavce pa se zato svim osiguranicima sugeriše da pre odlaska u penziju provere svoje podatke registovane u matičnoj evidenciji Fonda PIO jer i u slučaju da su drugi uslovi ispunjeni, trjanje staža neće biti uvećano ukoliko poslodavac nije ispunio svoju obavezu i uplatio doprinose, a zatim o tome dostavio Fondu odgovarajuće prijave M-4".
Ljubinka Malešević