Fenomeni: Izmišljanje krstaške prošlosti

Martins, bloger bujne mašte, kojeg je vođa karaoka Bolsonaro još ranije imenovao za specijalnog savetnika za međunarodne odnose, u tom trenutku je zapravo samo iskoristio krilaticu o tajnoj vezi Svevišnjeg i "odabranog vođe", pozajmivši franšizu od evropske i američke krajnje desnice.

Evropsko srednjovekovlje, vitezi i krstaši po tom viđenju predstavljaju zlatno doba patrijarhalnih belih hrišćana u svetom ratu s “nevernicima”. Shodno tome i sam Brazil, kao najveće portugalsko dostignuće, pripada pre svega belim Brazilcima, koji su “jedini pravi” nastavljači tradicije krstaša po nekakvom pravu krvi, zahvaljujući svom genetskom poreklu. Brazilska krajnja desnica na taj način pokušava da prikrije multietničko poreklo nacije i opravda svoje zalaganje za rasizam, mizoginiju, homofobiju i religioznu netoleranciju, tvrde kritičari tog novog konzervativnog projekta. A taj projekat se, izvesno, uklapa u delovanje krajnje desničarske internacionale.

Brazil je, inače, poslednja zemlja u kojoj je ukinuto ropstvo (1888. godine), u kojoj je 2017. godine oko 70 procenata žrtava ubistava bilo tamnoputo, a po rodnom nasilju i mržnji prema ženama reč je o petoj najopasnijoj zemlji na svetu. Verska netolarancija je u porastu, a njena najčešća meta su afro-brazilske religije. Krajnja desnica negira značaj autohtonih i afričkih naroda u istoriji Brazila i njihove društvene, kulturne i ekonomske doprinose zajedničkoj sudbini, dok se, s druge strane u portretisanju portugalskih “očeva osnivača” iz pozlaćenog rama izbacuje njihovo surovo kolonijalno osvajanje i potčinjavanje autohtonih naroda.

Elem, Bolsonaro i njegov sin Eduardo - kojeg tata po poslednjim vestima želi da lansira u diplomatiju - uz pomenutog Martins, zapravo su pokupili pelcer od Trampovog vodećeg propagandiste i ideologa Stiva Benona, čoveka koji orkestrira internacionalom krajnje desnice, zarad udruživanja snaga širom sveta u borbi protiv "kulture marksizma" koja je navodno preovladala. Oživljavanje priča iz vremena krstaških ratova dobro dođe američkim republikancima zarad konstruisanja „sukoba civilizacija“ posle 11. septembra 2001.

Krstaški ratovi bili su verski pohodi Evropljana protiv muslimana koji su opljačkali Svetu zemlju, tvrde oni, i taj mit je u funkciji huškanja belih protiv nebelih „ratnika“. Kada je američki predsednik Donald Tramp 2017. posetio Jerusalim da bi ga priznao kao glavni grad Izraela, ispunio je ključno predizborno obećanje: tom činu pridodao je biblijski, istorijski značaj - svetinja je ponovo naša! Nema veze što se ruši politika međunarodne zajednice na Bliskom istoku poslednjih decenija – Bog to želi!

Problem je, međutim, što je mali korak od jednog takvog stava, do pohoda Andresa Brejvika koji je u Norveškoj 2011. godine usmrtio 77 nedužnih osoba, ili masovnog ubistva ubistva 50 vernika od strane Brentona Taranta, u dve yamije u mestu Krajstčrč na Novom Zelandu prošle godine. Oni su definisali svoje delo po srednjovekovnim mitovima o "nadmoći bele rase" - manifesti iz njihovih kompjutera vrve od pasaža i ikonografije s istorijskom pozadinom i opštim mestima o srednjem veku, a tu negde je i praotac genocida u 20. veku Adolf Hitler. “Viša” rasa protiv “niže”, “vernici” protiv “nevernika”, “mi” protiv “njih”, motiv za sukob koji seže duboko su srednjovekovnu prošlost.

Priča se zapravo svodi na tvrdnju da su hrišćanstvo i islam u neprestanom sukobu civilizacija, još od 638. godine kada su Selyuci osvojili Jerusalim i pogurali granice Vizantije ka teritoriji moderne Turske. Prvi krstaški rat za povratak  izgubljene teritorije (1099) je, međutim, usledio gotovo četiri i po veka kasnije, da bi krstaši u Četvrtom ratu 1204. godine opljačkali Vizantiju, dakle hrišćansku zemlju, do te mere da se to ujedno smatra i prvim padom Carigrada. Ipak, britanskom tabloidu Dejli mejlu ove činjenice nisu smetale da piše povodom tzv. Islamske države (u novembru 2015. godine) da su "islam i hrišćanstvo bili u surovom sukobu koji je većina zaboravila... a koji je za yihadiste danas realnost kao i u srednjem veku".

Međutim, niti se krstaški ratovi mogu tumačiti kao deo neprestanog verskog sukoba, niti se tu radilo o sudaru civilizacija. U srednjovekovnoj Siciliji hrišćani, muslimani i Jevreji živeli su i radili "rame uz rame" kako je to pisao Rasin, a ceo Mediteran je bio “umrežen” putevima različitih naroda koji su razvijali civilizovane odnose. U 7. veku u Engleskoj nadbiskup Kenterberija došao je iz Turske, a njegov omiljeni iguman - iz severne Afrike. Etiopskih ambasadora je bilo širom južne Evrope, uključujući i Rim. Hodočasnici su dolazili iz Indije, a bilo ih je i po čitavom Srednjem istoku. Srednjovekovna Evropa je pulsirala u različitostima - rasnim i religijskim, o čemu govore bilo istorijski izvori, bilo arheološka nalazišta. Ljudi poreklom sa severa Afrike, Bliskog i Srednjeg istoka živeli su na tlu današnje Španije, Italije, Engleske, Francuske... još od 8. veka i nikako se nisu neprestano klali.

Tokom srednjeg veka, hrišćani i muslimani od Iberije preko severne Afrike do Srednjeg istoka ponašali su se uglavnom kao susedi – doduše zatvoreni u svoju zajednicu, ali su i sarađivali. Po pravilu nisu marili jedni za druge, ali su se i međusobno pomagali - uostalom reč je o periodu dužem od milenijuma. Bilo je epizoda užasnog nasilja između njih, ali mnogi hrišćanski kraljevi su davali prednost muslimanskim trgovcima u odnosu na njihove hrišćanske konkurente, dok se slobodno komuniciralo čak i u vreme Trećeg krstaškog rata. Krajem 16. veka Francuska nije imala problem da se udruži s Otomanskim carstvom protiv zajedničkog neprijatelja - Svetog rimskog carstva. Koreni religioznog nasilja sežu duboko u prošlost, ali kao i kod svakog nasilja na njega presudno utiču posebne istorijske okolnosti, a ne sveopšta netrpeljivost.

Čak i usred krstaških ratova anonimni pisci su snažno kritikovali laž i korupciju koji su pratili učesnike tih pohoda, pljačku i bespotrebno prolivanje krvi, zahtevajući da taj “sveti rat” bude opozvan. Njegovo oživljavanje danas je puko izmišljanje, doduše moćno jer, eto, pali mase i neke usijane glave bi i danas da ga vode. S druge strane, ko želi odgovore na to šta se stvarno događa u ovom trenutku bolje da ih potraži u Persijskom zalivu, gde se po nimalo “krstaškom ključu tumačenja” sukobljavaju politički interesi muslimana protiv muslimana, i muslimana udruženih s hrišćanima protiv drugih muslimana, i semita zajedno s ne-semitima protiv semita i antisemita itd itd – a radi se zapravo o tome ko će da kontroliše energetske resurse ovog sveta i diktira pravila igre. U suprotnom, američki hrišćani nikako ne bi bili u sprezi s saudijskim islamistima, a u tako lošim odnosima s iranskim muslimanima.

Sve u svemu, prodor iracionalih vizija prošlosti kao politički argument danas ukazuje na mnogo širi problem i činjenicu da je nužna brza terapija kako sve ne bi otišlo dođavola: mnogo racionalnijom politikom nego što je to slučaj.

Relja Knežević