DANAS SLAVIMO TRI VELIKA SVECA Jedan je bio najveći srpski ktitor

Stefan Uroš II Milutin Nemanjić bio je kralj Srbije i jedan od najmoćnijih srpskih vladara u srednjem veku. Rođen je oko 1253. godine, a umro 29. oktobra 1321. u Nerodimlju kod Uroševca, na Kosovu i Metohiji.

Pripadao je dinastiji Nemanjića - bio je mlađi sin kralja Uroša I, mlađi brat kralja Dragutina i otac kralja Stefana Dečanskog. Tokom njegove skoro četrdesetogodišnje vladavine kraljevina Srbija je otpočela širenje ka jugu na račun Vizantije sa kojom je 1299. uspostavljena granica na liniji Ohrid-Prilep-Štip, čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Makedonije. Pored toga, vodio je uspešne ratove sa Bugarima, od kojih je trajno osvojio Braničevo sa Kučevom, i sa Tatarima.

Zato mu se danas obratite ovim moćnim rečima:

- Na Zemlji si svom dušom zavoleo Hrista i Njegove si zapovesti sačuvao. Kao reka si bogato napojio siromašne milosrđem, sačuvavši svoj narod. I grob sa tvojim moštima mirisna isceljenja svima podaje: Zato te molimo, Sveti Milutine, isprosi dušama našim veliku milost."

Srpska pravoslavna crkva danas proslavlja i Prepodobnog Teoktista i Jelenu.

Kralj Dragutin je preuzeo presto od oca Uroša ali samo posle nekoliko godina vladanja, presto je ustupio mlađem bratu Milutinu. Dragutin kao ugarski zet povukao se u severne oblasti praveći sebi novo kraljevstvo na prostoru zapadne Srbije, istočne Bosne i Srema, gde je vladao sve do 1316. godine. Na prostoru svog kraljevstva podigao je mnoge crkve, a ojačao je i Beograd kao privredni i kulturni centar toga vremena. Kada je njegov brat Milutin, kralj Srbije, uspostavio dobre odnose sa Vizantijom, Dragutin je vojskom udario na Srbiju, ali je bio potučen od vojske kralja Milutina 1313. godine.

Posle ove avanture vlastela njegove države ga je smenila i na presto dovela njegovog sina Vladislava II. Dragutin je bio na srpskom prestolu relativno kratko vreme od 1276 - 1282. godine. Mnogo je pomagao crkvu i živeo strogo, gotovo isposnički. Pored ostalih podigao je i crkvu sv. Ahilija u Arilju i tu je sačuvan njegov portret iz 1296. godine.

Pre smrti Dragutin se zamonaši i uze ime Teoktist.

Njegov omiljeni duhovnik bio je Starac Galaktion sa Jordana. Ostatak života proveo je isposnički i čineći mnoga dobra dela. U domu svojemu izrađivavo je sveštene sasude koje je poklanjao crkvama.  Brinuo se o čistoti vere i mnoge neverne obratio u hrišćanstvo. Ali tek po smrti Teoktistovoj otkrilo se koliko je zaista bio blažen ovaj svetli muž. Kada su dvorjani hteli da ga omiju, videli su da je čitavog života ispod svečanih odora nosio oštru lanenu haljinu i pojas od slame koji mu se duboko usekao u telo. Po svojoj želji sahranjen je u manastiru Đurđevi Stupovi.

SPC danas slavi i Svetog Varnavu Hvostanskog, koji je smerno nosio svoj krst petogodišnjeg robovanja u komunističkim kazamatima Sarajeva, Stoca, Zenice i Sremske Mitrovice, a potom i još dvanaest godina u kućnom pritvoru u manastirima Vavedenje, Gomionica, Krušedol i Beočin.

Uvek se u svojim stradanjima borio da ljubavlju i smirenjem pobedi zlo i one koji su tom zlu tako predano i verno služili. A pobeđivao je, jer je, po rečima protosinđela dr Stefana Čakića, bio jedna izuzetna ličnost, jedna nesalomljiva energija, jedan beskompromisan borac za istinu i pravdu, jedan vatreni rodoljub, jedan sveti arhipastir Crkve Hristove, jedna neugasiva zvezda vodilja naraštajima koji dolaze, jedan skoro nedostižan primer dobrote, čestitosti i poštenja. Komunisti mu nisu dozvolili da se vrati na svoju eparhijsku katedru. Umro je 12. novembra 1964. godine pod sumnjivim okolnostima u manastiru Beočinu.