Biološkom terapijom leče ulcerozni kolitis

Bolest karakterišu periodi pogoršanja koji se smenjuju sa periodima bez simptoma, a ukoliko se ne leči ili se neadekvatno leči, dolazi do komplikacija, kao što su trajna oštećenja debelog creva, kolorektalni karcinom i invalidnosti. U Univerzitetskom kliničkom centru Vojvodine u lečenju pacijenata primenjuje se i biološka terapija, koja je danas najefikasnija terapija u lečenju zapaljenskih bolesti creva. Za nju je dokazano da jedina može da zaustavi progresiju bolesti i dovede do zaceljenja sluznice, što je glavni cilj lečenja.

- Bolest se uglavnom javlja kod mladih ljudi, najčešće u uzrastu između 15. i 35. godina, nešto ređe kod starijih između 55 i 65 godina, a sve više u pedijatrijskoj populaciji. Podaci pokazuju da je učestalost između 35 i 100 obolelih na 100 000 stanovnika. Procenjuje se da u Srbiji ima oko 10.000 obolelih, ali je taj broj u stalnom porastu. Češće se javlja u razvijenim zemljama (zapadna Evropa, SAD, Kanada), što može da ukaže na to da način života i ishrane ima značajnu ulogu u nastanku bolesti - kaže dr Olgica Latinović Bošnjak iz Klinike za gastroenterologiju UKCV i dodaje da su faktori koji dovode do pojave bolesti i dalje nepoznati.

Smatra se da genetska predispozicija, odnosno nasleđe, uslovljava izmenjen imunološki odgovor na uobičajene stimuluse, odnosno sastojke hrane i crevne bakterije i umesto da ih eliminiše, pokreće nekontrolisan zapaljenski proces koji dovodi do upale sluznice debelog creva i njegovog oštećenja. Ovi imunološki mehanizmi su vođeni različitim medijatorima i cilj je da se oni stave pod kontrolu odgovarajućom terapijom. Uslovi sredine, način ishrane, dojenje, način porođaja, prethodne bolesti (crevne infekcije, upotreba antibiotika), pušenje, psihološke karakteristike, mogući su dodatni faktori u nastanku bolesti.

U zapaljenske bolesti creva spadaju Kronova bolest i ulcerozni kolitis. Obe bolesti su veoma slične u mehanizmu nastanka, kliničkom toku, često i u načinu ispoljavanja, tako da ih je ponekad, naročito u početku, teško jasno odvojiti. Kod ulceroznog kolitisa, upala zahvata samo površinski sloj debelog creva, sluznicu, dok Kronova bolest može da se javi u svim segmentima digestivnog sistema, odnosno od usta do rektuma, i zahvata ceo zid creva, ne samo sluznicu. Jedini način da se postavi dijagnoza ulceroznog kolitisa je kolonoskopija, endoskopski pregled debelog creva i završnog dela tankog creva, sa biopsijom creva.

- Cilj terapije je da se pacijent što pre oslobodi tegoba, ali i da se izleči sluznica creva i da se to dobro stanje što duže održi. To je moguće samo ukoliko se rano u toku bolesti primeni terapija kojom može da se blokira upala, pre nego što dođe do trajnih ošećenja sluznice. S obzirom na to da imunološki sistem ima najznačajniju ulogu u nastanku ove bolesti, osnovna terapija u lečenju ovih bolesti predstavljaju lekovi koji modifikuju imunološki odgovor i blokiraju ga - navodi dr Latinović Bošnjak.

Dve trećine bolesnika se uspešno leči mesalazinima, a ukoliko je bolest teža i ukoliko postoji veći stepen upale, koriste se kortikosteroidi. Kortikosteroidi se koriste samo kratkotrajno zbog svojih nuspojava, ne duže od tri meseca, jedanput godišnje, kako bi bolesnika uveli u mirnu fazu bolesti, a dalje lečenje mora da se nastaviti imunomodulatorima. Ukoliko bolesnik ne reaguje na kortikosteroide, ili oni moraju da se upotrebljavaju duže od tri meseca godišnje, koristi se biološka terapija.

- Biološka terapija je danas najefikasnija terapija u lečenju zapaljenskih bolesti creva. Za nju je dokazano da jedina može da zaustavi progresiju bolesti i dovede do zaceljenja sluznice, što je glavni cilj lečenja. To su antitela, proizvedena rekombinantnom tehnikom, koja blokiraju medijatore ili ćelije koji podstiču i održavaju proces upale. U Srbiji su trenutno dostupni biološki lekovi koji blokiraju jedan od najvažnih medijatora upale TNF alfa (tumor nekrotizirajući faktor alfa) i biološki lek koji blokira prelazak limfocita u sluznicu creva. Anti TNF lekovi se primenjuje ili u vidu intravenske infuzije ili subkutano, u određenim vremenskim intervalima, uglavnom na dve, četiri ili osam nedelja. Biološka terapija se primenjuje godinama, a odluka o prekidu terapije se donosi tek nakon postizanja potpunog izlečenja creva i na mikroskopskom nivou - objašnjava dr Latinović Bošnjak.

- Simptomi su uglavnom vezani za poremećaj pražnjenja stolice, pojavu proliva koji traje duže od dve nedelje, često sa primesama krvi i nagonom na hitno pražnjenje. Mogu da se jave i grčevi u stomaku (uglavnom pre pražnjenja creva), gubitak apetita i telesne težine, povišena temperatura. Upala može da se javi i na koži, zglobovima, očima, jetri, žučnim putevima. To su vancrevne manifestacije ulceroznog kolitisa i one ukazuju na teži oblik bolesti koji zahteva intenzivniju antiinflamatornu terapiju - kaže dr Latinović Bošnjak.

Pre primene biološke terapije potrebno je isključiti postojanje latentne tuberkuloze, hepatitisa, infekcije, demijelinizirajuće i maligne bolesti, jer je primena biološke terapije u tim stanjima kontraindikovana. Najčešći neželjeni efekti biološke terapije su infekcije, herpes, infuzione reakcije.

- Nakon što primenimo terapiju potrebno je da proverimo da li smo postigli naš cilj, a to podrazumeva da pacijent nema simptome, da su laboratorijski nalazi uredni, kalprotektin u stolici ispod 50, a nalaz kolonoskopije nakon tri meseca terapije potpuno uredan. Dalje treba pratiti pacijente na tri do šest meseci, a kolonoskopije treba uraditi i kod pacijenata koji nemaju simptome na jednu ili dve godine, jer dugotrajna upala creva, čak i kad bolesnik nema nikakve tegobe, dovodi do oštećenja creva i pojave kolorektalnog karcinoma - naglašava dr Latinović Bošnjak.

Biološka terapija je efikasna, ali i dalje postoji određen procenat pacijenata koji neće postići terapijski cilj, odnosno izlečenje creva, i za njih je jedina terapija operacija, koja podrazumeva uklanjanje čitavog debelog creva i rektuma.

- Ulcerozni kolitis značajno narušava kvalitet života pacijenata, pa čak i kada bolest nije aktivna, pacijenti mogu u dužem periodu osećati umor, promenu raspoloženja, nezadovoljstvo i opterećenje bolešću. S obzirom na to da su u pitanju mladi ljudi oni se zatvoraju u sebe, izbegavaju izlaske, socijalne i intimne kontakte, izostaju iz škole ili sa posla, što je naročito izraženo kod čestih pogoršanja bolesti, kada su izloženi ponavljanim intenzivnim terapijama, pretragama, hospitalizacijama. Često kažemo da su ove bolesti nevidljive, a vrlo teške i vode invalidnosti. Zato je vrlo bitno razumevanje bolesti, dobra komunikacija s lekarima i zdravstvenim osobljem, članovima porodice i okruženjem - istakla je dr Latinović Bošnjak

        Ljubica Petrović

        Foto: UKCV,

        arhiva „Dnevnika”