(FOTO) KRATKA ŠETNJA NEKADAŠNJIM NOVIM SADOM Razvoj Jevrejske ulice tokom devet decenija
Da li možete da zamislite da ste se probudili, sredili, uglancali omiljene cipele s namerom da ih prošetate centrom grada, ali do kog možete da stignete isključivo gacajući po zemlji i blatu?
Ili da tuda vozite bicikl, gurate kolica sa detetom ili hodate sa štapom?
Pa, tako je nekad izgledao prosečan dan u jezgru Novog Sada, a kao dokaz za to vam prilažemo fotografiju nastalu na samom početku 20. veka (oko 1900. godine) i to u Jevrejskoj ulici, gledano ka katoličkoj crkvi Imena Marijinog.
Fotograf, pak, stoji nasred ulice, dok se s njegove desne strane nazire ograda četvrte sinagoge, tik pred početak zidanja pete po redu u našem gradu, one koja je i danas na tom mestu (zidane između 1906. i 1909. godine). Ceo taj deo koji se vidi u kadru bio je tadašnji jevrejski kvart, koji su novosadski Jevreji naselili još sredinom 18. veka, nakon što su izmešteni iz samog centra grada (danas Ulice kralja Aleksandra, budući da se na njenom samom početku, na mestu današnje Menratove palate, nalazila prva sinagoga još 1717. godine, dok je na mestu Bazara bilo jevrejsko groblje). Druga sinagoga je, pak, izgrađena 1749. godine i to na mestu današnjeg Pozorišnog trga, dok su treća (1780), četvrta (1826) i peta (1906-1909) bile na mestu današnje, u Jevrejskoj ulici.
Sam naziv ulice se menjao kroz istoriju, ali tek toliko koliko je najpre bila deo Futoške ulice, bar do kraja 18. veka, kada je deo od Trga slobode pa do sinagoge (dakle, od katoličke crkve iliti „katedrale”, pa sve do današnje Ulice Vase Pelagića) prvi put nazvan Jevrejskom ulicom. To ime se zadržalo do tridesetih godina prošlog veka, da bi bilo promenjeno u Ulicu kralja Petra II (zajedno sa ostatkom Futoške ulice), zatim je postala Ulica Rakocija Ferenca II (1941-1944) i Futaki utca (Futoška ulica), te Ulica JNA (sve od Trga slobode do Kasarne u Futoškoj, od 1944. godine) i najzad, devedesetih dobija danas ustaljeno ime – Jevrejska ulica.
Druga, savremenija fotografija (iz 1989. godine) prikazuje, dakle, Ulicu JNA s istog mesta, ali suprotnog pravca, pa tako fotografu sinagoga biva s leve strane, a pod nogama – asfalt. Fijakere su zamenili automobili, a pešacima je (bilo) mesto samo na trotoarima. Još jedna značajna razlika koju možemo da uočimo na priložena dva kadra jeste zelenilo ispred bogomolje, koje je na crno-beloj fotografiji sveže posađeno, a na onoj u koloru, nakon nepunih 90 godina, stasalo u velelepna stabla, koja su danas, nakon više od tri decenije, još raskošnija i impozantnija, ujedno i jedan od simbola ovog dela grada.
L. R.
Rubrika „Kratka šetnja nekadašnjim Novim Sadom”
nastala je u saradnji lista „Dnevnik” i
Fejsbuk stranice „Stare fotografije Novog Sada”
koju uređuje dr Miloš Stojaković