DEJAN MARKOVIĆ, VIZUELNI UMETNIK: Vidljive relacije
Dejan Marković jedan je od 12 umetnika iz Srbije, BIH, Slovenije i Hrvatske, čiji radovi su prikazani u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) na grupnoj intermedijskoj izložbi „New Era: umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama“.
Na izložbi su zastupljeni radovi umetnika koji se u svojim stvaralačkim praksama dosledno i dugoročno posvećuju odnosu između čoveka i prirode, dajući umetnički komentar i odgovor na jednu od najaktuelnijih tema savremenog društva – ekologije, klimatskih i društvenih promena i očuvanja životne sredine.
Na aktuelnoj izložbi u MSUV predstaviljate se radovima iz serije „Aptiv sindrom”, nastale tokom prošle godine. Da li je ideja za ove radove postojala i ranije ili su se izrodili iz razgovora sa kustosima, a povodom predstojeće izložbe?
–Rad je proizašao iz prethodnih bavljenja temama produkcije digitalnog, oblicima eksploatacije ne samo ljudi, već i prirode, ali i povezanim odnosima moći, koje sam započeo radom u Austriji. Na izložbi je prvi put izložen manji deo novog rada koji se i dalje formira u celosti. On se sastoji od devet tapiserija, video rada, crteža i printova. U vreme i kratko nakon korone, bilo je više slučajeva pobune radnica i radnika zbog ekstremno loših uslova rada, pogotovo na jugu Srbije, gde su smeštene dve veće fabrike za proizvodnju električnih instalacija za najsavremenije automobile vodećih globalnih proizvođača. Obe fabrike su izgrađene u „zelenoj zoni“ gde je nekada bila planirana prodaja i distribucija biološke hrane. Taj kontrast između prirode i fordističke fabrike digitalnog sveta u kome živimo je takođe jedan od specifičnosti samog slučaja. Razgovori sa doktorom koji je artikulisao problem i povezao eksploataciju ženskog tela sa konkretnim radnim uslovima jezikom medicine, ali pre svega razgovori sa radnicama koje su pokrenule promene kroz otpor, davanje otkaza i izlazak u javnost, formirale su rad koji je nastajao sledećih meseci. Materijalnost, boje i formati koje čine rad, kao i njihovi pojedinačni nazivi, reflektuju radni proces. Izrada samih tapiserija je krenula kao eksperiment i proba rada sa žicama koje svakodnevno motaju u fabrikama. Zahvaljujući i velikom iskustvu i znanju tkalja iz „Ateljea 61“ iz Novog Sada, ove žice su višemesečnim radom pretvorene u tapiserije.
Kada govorimo o odnosu čoveka i ekologije/klimatskih promena uglavnom su na tapetu zagađenje vazduha, auto industrija, rudarenje, itd. Sa druge strane vi se bavite “digitalnim kapitalizmom” koji je možda i pomalo van fokusa kada govorimo o glavnim zagađivačima.
– Teme ekologije i klimatskih promena u eri antropocena su neodvojivi deo kapitalocena, tako da su pitanja eksploatacije prirodnih i ljudskih resursa, nerazdvojni deo i današnjeg oblika kapitalizma. Njegova produkcija i transformacije koje se svakodnevno dešavaju su polje u kojem delujem. Rapidan razvoj digitalne tehnologije kao glavnog pokretača aktuelnih socijalno-političkih promena na globalnom nivou je i dalje u fokusu. Te promene, u kombinaciji sa specifičnostima još uvek nezavršenog tranzicionog procesa post-socijalističkih zemalja kroz liberalizaciju tržišta, nacionalizam, autokratiju, ukidanje radničkih prava, jačanje klasnog društva i patrijarhata su upravo sadržani u radu „Aptiv sindrom“. On je ovde kao case study koji pravi vidljivim relacije između društva, prirode, ekonomije i politike, ali i veza između zemalja centra i periferije, produkcije i konzumacije, eksploatacije i profita, održive i neodržive produkcije, srednje i radničke klase, „muške“ i „ženske“ podele rada, digitalnog i analognog, automatizovanog i manuelnog rada.
Ako se okrenemo širem kontekstu, kako doživljavate sam naziv izložbe, odnosno odnos društvenih i klimatskih promena?
- Pre više od desetak godina je na globalnom severu počelo etabliranje inkluzivnijih, interdisciplinarnijih i intersekcionalnijh diskursa o “Novoj eri”, koja se dešava kroz rapidnu transformaciju društva prouzrokovanu velikim tehnološkim i nezaustavljivim klimatskim promenama, prvi put. Umetnost je tu odigrala, i još uvek igra, bitnu ulogu. Prve veće političke reakcije su usledile nekoliko godina kasnije. Iako sprega društvenih i prirodnih promena ima dugu istoriju i jako je široka tema, fokus na ovaj istorijski trenutak na našem području mi se čini posebno interesantnim. Specifičan miks istorijskog nasleđa i iskustva socijalističke Jugoslavije, društveno-ekonomske tranzicije i današnjeg globalnog kapitalizma koji je i sam u velikoj tranziciji, otvara mogućnost za postavljanje globalno relevantnih pitanja. Ta kompleksnost koja je u svakodnevnom životu jako naporna i obeshrabrujuća, ipak stvara jedinstven prostor za refleksiju i preciznije razumevanje sadašnjosti.
Nikola Marković