Najstariji i najmlađi duhovni simboli grada

U Ulici Nikole Pašića, između Male ekonomske škole i Akademije umetnosti, smeštena je Crkva prenosa moštiju Svetog Nikole, poznatija kao Nikolajevska crkva. Podignuta je oko 1730. godine, a sagradili su je, kao porodičnu grobnicu, braća trgovci Nedeljko i Stojić Bogdanović, koji su se u Petrovaradinski šanac doselili iz Slovenije.

Krajem 18. veka ustupljena je ruskom i grčkom stanovništvu, a početkom 19. veka predata Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Tokom bombardovanja s Petrovaradinske tvrđave 1849. godine, a potom u vreme Bune, biva oštećena. Kasnije je privremeno pokrivena i služila je kao vojni magacin. Obnovljena je sredinom 19. veka, novcem poslatim iz Rusije. Velika dobrotvorka Marija Trandafil obnovila je i održala ovu crkvu. U njoj su pokopani Marijina deca Sofija i Kosta, suprug Jovan, a na kraju i sama dobročiniteljka. Ona se smatra najstarijom pravoslavnom bogomoljom u Novom Sadu, jer je sačuvana u osnovnom graditeljskom obliku, iako je sagrađena nakon Saborne crkve Svetog Đorđa.

Osim Nikolajevske crkve, u Starom gradu sugrađani mogu da posete Hram Uspenja Presvete Bogorodice (Pozorišni trg), izgrađen 1774. godine, kao i Saborni hram Svetog velikomučenika Georgija, koji se prvi put pominje 1720. godine, dok je 1734. zamenjen novim, a današnji izgled dobija u velikoj obnovi početkom 20. veka.

Među novijim pravoslavnim verskim objektima u našem gradu je Hram rođenja Svetog Jovana na Detelinari. Gradnja crkve počela je 2004, a zvonika i parohijskog doma 2008. godine. Tu su i Crkva Prenosa moštiju Svetog Save na Novom naselju, kao i Hram Svete braće Ćirila i Metodija na južnom Telepu. Stanovnici Grbavice dobili su hram na uglu Krilove i Ulice Miše Dimitrijevića posvećen Svetom caru Konstantinu i carici Jeleni, gde je prvo liturgijsko sabranje služeno u julu prošle godine. Kada govorimo o pravoslavnim verskim objektima, bitno je pomenuti i Crkvu Svetih apostola Petra i Pavla kod Železničke stanice, kao i Crkvu Svetog Vaznesenja Gospodnjeg na Slanoj bari.

Crkva imena Marijinog jedan je od simbola našeg grada. Izgrađena je krajem 19. veka na mestu skromne rimokatoličke crkve iz 18. veka, na Trgu slobode. Novosađani su je prozvali katedralom, iako ona to nije, budući da je sedište biskupa u Subotici.

Na kraju Jevrejske ulice nalazi se nekadašnji molitveni, a danas muzički hram, Novosadska Sinagoga. Građena je u periodu od 1906. do 1909. godine, u stilu mađarske secesije. Evangeličku crkvu u Novom Sadu podigla je 1886. godine slovačka zajednica na tadašnjoj Senjskoj pijaci (ugao Vuka Karayića i Jovana Subotića). Reformatorska hrišćanska crkva na uglu Šafarikove i Ulice Pavla Papa izgrađena je 1865. godine, nakon što su se prve porodice reformatsko-kalvinističke veroispovesti doselile u Novi Sad. Rusinska grkokatolička crkva Svetih apostola Petra i Pavla, izgrađena sredinom 19. veka, nalazi se na uglu ulica Jovana Subotića i Svetozara Miletića. Prilikom obnove, krajem 20. veka darovan joj je zlatni krst, što je motivisalo i druge verske zajednice da na svojim hramovima učine isto. 

Osim navedenih verskih objekata, Novi Sad poseduje i Crkvu Svetog Jurja, koju su nakon odlaska Turaka, 1717. godine sagradili Isusovci, kao jedan od simbola Podgrađa. U Petrovaradinu, na Tekijama, smeštena je i Crkva snežne Gospe, poznata kao ekumensko svetilište, gde uoči 5. avgusta sa litijama i procesijama svraćaju pravoslavci, katolici i protestanti, u znak sećanja na zajedničku pobedu nad Turcima 1716. godine na Dan Snežne gospe. Jermensku crkvu sagradili su Jermeni 1746. godine, došavši iz Beograda u Petrovaradinski šanac. Poslednja njena vernica umrla je 1948. godine, a stara crkva srušena je 1963. prilikom proširenja bulevara koji danas nosi ime Mihajla Pupina. Od nje su ostali obeležje od kamena vulkanskog porekla i mermerna grobnica jermenske plemićke porodice Čenazi.

D. Klašnja