Obnova Crkve Svetog apostola Tome u Kovilju

Ugovor vredan 48,8 miliona dinara, s PDV-om (48.817.344), zaključen je s pet firmi - „Niković kompani”, „Ornament-investinženjering”, „Dekorat” i „Gramar” iz Beograda, kao i „Prima idea” iz Novog Sada. U okviru obnove hrama, koja će, kako je predviđeno, biti završena za šest meseci, tačnije 180 dana, planirani su građevinsko-zanatski i konzervatorsko-restauratorski radovi na krovu i fasadama hrama.

Kako se iz tenderske dokumentacije Zavoda za zaštitu spomenika kulture može primetiti, planirana je zamena oštećenih i degradiranih elemenata krovnog pokrivača, elemenata krovne konstrukcije na zvoniku i nad brodom crkve, te obnova fasada, uključujući i restauraciju i konzervaciju vučene i ornamentalne malterske plastike, kao i ostalih fasadnih elemenata.Površine dotrajalog i oštećenog maltera delimično će biti obijene, do zdrave podloge - opeke, dok je novo malterisanje predviđeno isključivo fabrički spravljenim malterima, koji su, po svom sastavu, tehničkim karakteristikama i svojstvima, namenjeni renoviranju istorijskih objekata.

Objašnjeno je da će podnožje fasada biti izmalterisano sanacionim paropropusnim malterima, do visine koju odredi nadzorni organ, a radovima je obuhvaćena i demontaža i ponovna montaža limarskih elemenata. Kompletna fasada biće ofarbana visoko paropropusnom silikatnom bojom u minimum dva tona i to po izboru konzervatorskog nadzora.

Odlukom Vlade Republike Srbije, Srpska pravoslavna crkva Svetog apostola Tome proglašena je za spomenik kulture 6. decembra 2005. godine. Hram je građen od 1842. do 1846. godine. Monumentalna, jednobrodna građevina, s poluobličastim svodom, polukružnom apsidom u širini naosa i visokim zvonikom, izvedena je u duhu klasicizma. Zapadnom fasadom dominira pročelje sa dorskim stubovima i timpanonom. Na fasadama hrama nalaze se vitki pilastri i horizontalni venci, između kojih su vertikalna polja sa polukružnim arhivoltama i sa po jednim otvorom u središtu. Na spoljnim zidovima crkve ukupno je 14 prozora.

Krov je pokriven biber crepom, a visoki zvonik podignut je na četiri stupca, s tim da su zapadni ugrađeni u zid, dok su istočni slobodnostojeći i nose hor. Na svakoj strani zvonika je po jedan poluobličasto završeni otvor, a iznad njega, ispod kape zvonika, po jedan sat kružnog oblika. Kapa zvonika je nepravilnog oblika, sa krstom na vrhu.

U unutrašnjosti hrama dominira ikonostas rezbaren u kombinaciji baroknih i klasicističkih elemenata, sa stilizovanim ornamentima i naturalistički izvedenim motivima. Izradio ga je majstor Johan Kistner 1870. godine, dok je ikone naslikao ukrajinski slikar Antun Kler 1934/36. godine. Ikone su rađene po ugledu na realističko slikarstvo Uroša Predića. Na severnom zidu hrama je slika kamenovanje Svetog Stefana, ulje na platnu, verovatno rad monaha slikara Rafaila Momčilovića.

Veće popravke i rekonstrukcije na crkvi su urađeni tokom 1983. i 1996. godine.

J. Vukašinović