Ni traga od stratišta Srba u mađarskom koncentracionom logoru Šarvar
Srpska javnost se, potpuno opravdano, uzbunila kada se samo spomenula mogućnost da u slučaju kompleksa nekadašnjeg stravičnog nacističkog logora Sajmište u Beogradu dođe do delimične prenamene ovog prostora, pa su apetiti potencijalnih investitora proglašeni za bezdušne i potpuno neprihvatljive, što služi na čast srpskom narodu, ali ovih dana na površinu je izašla više nego tužna sudbina još jednog stratišta Drugog svetskog rata, mađarskog fašističkog konc-logra Šarvar.
Naime, prema rečima Jovana Vukobratovića iz Udruženje potomaka i poštovalaca solunskih dobrovoljaca iz najmanjeg sela somborskog atara, Rastine, prostor negdanjeg logora kroz koji je prošlo oko 10.000 vojvođanskih Srba tokom Drugog svetskog rata, ostao je bez ikakvog pomena na ovaj neslavni deo istorije našeg severnog suseda, Mađarske.
-Usled epidemije koronavirusa u protekle dve godine, kao potomci srpskih solunaca, doseljenika na prostor Vojvodine koji su bili i većinski sužnji ovog fašističkog logora nismo bili u mogućnosti da obiđemo logor Šarvar i da se poklonimo senima naših predaka koji su ostavili kosti i patili u ovom logoru, a prilikom nedavne posete ostali smo zatečeni činjenicom da su uklonjeni i poslednji tragovi na to da je u Šarvaru postojao taj stravični logor – kaže Vukobratović.
Potpredsednik rastinskog Udruženja Bogdan Vlatković podseća da je istorijska devastacija ovog prostora, i pored korektnog odnosa država Srbije i Mađarske počela još 90-tih godina, kada je u procesu privatizacije kompleks nekadašnje svilare u kojoj su bili zatočeni srpski sužnji iznajmljivan i preprodavan investitorima koji se nisu libili da u njemu otvore čak i klanicu poput one engleskog poslodavca, što je svojevremeno izazvalo i oštre proteste male srpske zajednice u samoj Mađarskoj, ali i udruženja potomaka šarvarskih robova iz Srbije, ali i Slovenije i Poljske, koji su u bili logoraši u ovom malom gradu na zapadu od prestone Budimpešte.
- Jasno je da niko ne očekuje potpunu konzervaciju celog prostora logora, ali prilikom poslednje posete ustanovili smo da je nestao, kao poslednji spomen na šarvarski užas, čak i skromni prizemni objekat u kojem je bila svojevrsna spomen-soba posvećena stradanju naših predaka, dok je na njegovom spoljnom zidu bilo sedam velikih višejezičnih panela koji su prezentovali celu istoriju ovog stratiša – rezigniran je i Vlatković, potomak šarvarskih sužanja, koji je dodatno razočaran i izgledom groblja logoraša, sa čijih kamenih krstova su, usled vremenskih (ne)prilika odavno izbledeli natpisi imena stradalnika.
Gorak osećaj u ustima potomcima solunskih dobrovoljaca koji su nakon 1918.godine naseljeni u Vojvodinu u kojoj su oformili 36 novih naselja, a tokom mađarske okupacije 1941-1944. internirani prvo u Barč, pa potom u Šarvar, ostavlja i činjenica da su bili više nego predusretljivi prema potomcima Mađara-Sekelja koji su preminuli tokom kratkog ratnog perioda u kojem su iz Erdelja bili naseljeni u prazne srpske bačke kuće i kojima su pre pet godina pomogli da postave obeležje na rastinskom gorblju koje se i danas neguje i održava.
- Zaista ne ulazimo u zakonodavstvo naših suseda povodom tretmana ovih prostora u ekonomskom smislu, ali smatramo da je sramotno da je izbrisan svaki, pa i najmanji trag na činjenicu da je u Šarvaru postojao fašistički logor u kojem su brojna deca, žene i muškarci ostavili svoje kosti – potpuno opravdano su revoltirani Rastinci – U prethodnom periodu, kada su na istom mestu srušene hale svilare u kojima su umirali naši preci od gladi i bolesti i kada je, pored skromnog spomen-objekta izgrađen jedan moderan industrijski objekat, na njegovu ogradu smo svake godine ostavljali venac cveća, koji niko nije dirao niti uklanjao do sledeće godine. Da li ćemo ga zateći i ove, nisam siguran – veli Vukobratović, ne propuštajući da naglasi potpuno drugačiji odnos lokalnih vlasti u mađarskom Barču, koji je tokom Drugog svetskog rata služio kao tranzitni logor bačkih solunaca, koje je Hortijev režim, kao „nenarodne elemente“ logorisao.
Kako navode u ovom Udruženju na uklanjanje poslednjih tragova o postojanju šarvarskog logora upozorili su vođstvo srpske samouprave u Mađarskoj, ali i nadležne organe pokrajine Vojvodine i Srbije, koje do sada nisu odgovorile na njihove apele da se zaustavi zatiranje tragova istorijskog pamćenja na jednu veliku nepravdu i zločin koji je, samo u prvoj zimi zatočeništva, prema nekim procenama koštao života čak 1.500 dece.
Milić Miljenović