Kulturni predeo Bača traži međunarodnu zaštitu
BAČ: Dokument pod nazivom “Nominacioni predeo Bača”, u čijoj izradi je učestvovao veliki broj stručnjaka, biće predložen za upis na Uneskovu listu svetskog kulturnog i prirodnog nasleđa, potvrđeno je iz Ministarstva kulture, a taj predlog je od velikog značaja za Srbiju, jer se po prvi put nominuje za (novu) kategoriju kulturnog dobra, “kulturni predeo”.
Ukoliko ovaj proces bude uspešno završen, “Kulturni predeo Bača” će biti prepoznat kao prvi kulturni predeo u Srbiji, ali i regionu, čija izuzetna univerzalna vrednost prevazilazi nacionalne okvire i koji će dobiti poseban vid međunarodne zaštite u okviru Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine.
Za opštinu Bač ovo je izuzetno važno, jer će cela opština biti stavljena pod zaštitu, ali će kandidatura obuhvatiti i predeo još dve opštine.
Zamenica predsednika opštine Marina Balaban, nekadašnja direktorka Turističke organizacije Bač, kaže da su ih povodom ove vesti zvali svi novinari, ali da se neće oglašavati do 31. januara, kada im je rok za predaju dokumentacije za kandidaturu.
- Kandiduje se ceo kulturni predeo Bača, ne samo Bačka tvrđava, Podgrađe, već ceo Bač, sve što je ranije utvrđeno kao kulturni predeo, prvi proglašeni kulturni predeo u Srbiji, pre nego što je i zakonski regulisana ta kategorija. Zahvata i granice susednih opština Oyaka i Bačke Palanke - kaže Balaban i dodaje da će o samoj nominaciji govoriti kada se preda, jer to ne radi lokalna samouprava, već Ministarstvo kulture. (Na sajtu Ministarstva kulture i informisanja objavljena su imena radne grupe koja se bavi praćenjem izrade nominacionog dosijea za kulturni predeo Bača sa okruženjem.)
Poslove izrade nominacionog dosijea za Kulturni predeo Bač sa okruženjem obavljaju Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture – Petrovaradin, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i Pokrajinski zavod za zaštitu prirode. Zadaci Radne grupe su da obezbedi uslove za završetak procesa izrade nominacionog dosijea za Kulturni predeo Bač sa okruženjem, kao i da vrši koordinaciju svih učesnika; da razmatra, analizira i verifikuje izrađenu dokumentaciju u skladu sa postavljenim ciljevima i zadatim rokovima; da pruža stručnu pomoć svim učesnicima u procesu izrade dosijea; zatim da obezbedi uslove za neometani rad eksperata na terenu i da obezbedi neophodnu podršku radu eksperata od strane nadležnih republičkih, pokrajinskih i organa lokalne samouprave, ustanova i institucija; da, po potrebi, omogući formiranje tematskih stručnih timova, čiji bi zadatak bio obrada materijala za koji ne postoje odgovarajuće ekspertize, kao i da promoviše prirodne i kulturne vrednosti Bača i okoline kao kulturnog predela, odnosno lokaliteta koji će biti upisan na Listu Svetske prirodne i kulturne baštine Unesko-a.
Život različitih ljudskih zajednica od ranog neolita do danas
Kulturni predeo Bača deo je južnog obodnog prostora Panonske nizije, prirodno omeđen pređašnjim i sadašnjim tokom Dunava. Na ovom terasastom terenu sa obiljem vegetacije, voda i prirodnog tla, prati se kontinuitet naseljavanja iz koga je proistekao i izraziti kulturni diverzitet, o kome svedoči bogatstvo očuvanog materijalnog i nematerijalnog nasleđa. Život različitih ljudskih zajednica na tom prostoru traje neprekidno od ranog neolita do danas, što je više od 8.000 godina. U našoj eri ovaj predeo je bio i važno granično područje i raskrsnica puteva između civilizacija koje su ga kulturno, socijalno i ekonomski oblikovale.
Toponimi koji definišu ovaj kulturni predeo su Bač, Bođani, Donja Branjevina i Deronje, Bačko Novo Selo, Vranjak i Guvnište, Karađorđevo, Kamarište, Labudnjača, Berava i Provala, Plavna, Bukinski rit i Park šuma „Bukinski hrastik”. U samoj radnoj verziji nominacionog dosije kao posebni kvaliteti predela navodi se činjenica da je reč o prostoru sa izrazitom kulturnom raznolikošću, koja se najbolje vidi kod spomenika od izuzetnog značaja kakvi su Tvrđava i Franjevački samostan u Baču, te manastir Bođani sa zidnim slikarstvom Hristofora Žefarovića.
Bogati višeslojni arheološki nalazi potvrđuju da je ovaj predeo zaista jedinstven svedok, i to u razdoblju dugom osam milenijuma, istorijskih procesa u pograničnoj zoni leve obale Dunava, poput integracije u Panonsku niziju različitih naroda, odnosno etničkih, kasnije i religijskih grupa. Jer od lokaliteta Donja Branjevina, gde je otkrivena čuvena Crvenokosa boginja, pa do nalazišta u manastirskom dvorištu, pronađeno je mnoštvo vrednih artefakata iz praistorije, antičkog perioda, srednjeg veka…
Na drugoj strani je prirodno bogatstvo, koje je, uostalom, Unesko već prepoznao upisujući Bačko Podunavlje na svetsku listu rezervata biosfere. Unutar predela su Dunav, Mostonga, Živa, Berava, Zečica, rukavci, meandri, močvare, jezero Provala, kao i mnoštvo kanala i ribnjaka – čovekovih ruku delo. U nominacionom dosijeu se takođe ukazuje na šarolikost faune, kao i na visoki stepen trajanja tradicionalnog načina korišćenja zemlje i prirodnih resursa, ali nije zanemarena ni arhitektonska šarolikost.
Maša Stakić
