Novi zbornik Ogranka SANU: Istorijska leksikografija srpskog jezika

U ovom zborniku objavljeni su radovi s istoimenog naučnog skupa, održanog u Ogranku SANU u Novom Sadu, u decembru 2019.

– Skup je zamišljen i realizovan u okviru rada na projektu „Rečnik srpskog jezika XII-XVIII veka“, koji se odvija pod okriljem Matice srpske, a čiji je dugoročni cilj izrada obuhvatnog istorijskog rečnika srpskog narodnog jezika. Želja nam je bila da nakon višegodišnjeg rada na ovom projektu, tokom kojega se projektni tim suočavao s nemalim brojem nedoumica i pitanja vezanih za makrostrukturu i mikrostrukturu budućeg rečnika, saberemo iskustva, sagledamo ih u celini, te se, u dijalogu sa istraživačima bliskih naučnih opredeljenja, priližimo mogućim rešenjima – napominje se u uvodnoj reči urednika ovog zbornika, koji ima tri celine: „Istorijsku leksikografiju i etimologiju“, „Izvore za istorijski rečnik srpskog jezika“ i „Ka mikrostrukturi istorijskog rečnika srpskog jezika“.

O potrebi postojanja istorijskog rečnika, govori, između ostalog, Jasmina Grković Mejdžor u svom radu, i ističe da on predstavlja ne samo fundamentalni filološki i lingvistički poduhvat, već je i nasušna kulturna potreba svake nacije. 

– Kako je istorija reči i istorija materijalne i duhovne kulture njihovih govornika, on pruža bogate podatke o prošlim epohama, društvenoj organizaciji, zanimanjima, verovanjima, običajima, itd. Stoga istorijski rečnik po pravilu ima dvostruku funkciju, naučnu i opštekulturnu, namenjen je ne samo filolozima, koji njegovu građu koriste za raznovrsna proučavanja, semantička, etimološka, uporednojezička i slično, i istraživačima u oblasti drugih društvenih i humanističkih disciplina – istoričarima, istoričarima književnosti, prava, umetnosti, medicine, etnolozima itd, već i široj kulturnoj javnosti – navodi Jasmina Grković Mejdžor u svom radu.        

Sasvim savremenim problemom bave se Marina Kurešević, Tamara Lutovac Kaznovac, Aleksandra Colić Jovanović i Vesna Bajić, u radu posvećenom raščitavanju i prenosu u elektronsku formu ćirilske građe za Istorijski rečnik srpskog jezika, iznoseći nedoumice i moguća rešenja.

Danas, u XXI veku, našli smo se pred novim zadatkom - da prenesemo u elektronsku formu tekstove na osnovu hronološki, prostorno i funkcionalnostilski definisanog reprezentativnog korpusa za izradu Rečnika srpskog jezika XII-XVIII veka. Na taj način dobijamo korpus koji će biti dostupan i za raznovrsna druga filološka, lingvistička i vanlingvistička istraživanja. Iako je idealan elektronski tekst onaj koji sadrži sve grafičke elemente originalnog spomenika, jasno je da se zbog jedinstvenosti svake rukopisne knjige i potencijalno nesagledivih razmera takvog posla (Savić 2006: 295), kao i radi lakše pretraživosti korpusa, proces transliteracije (ili transkarakterizacije) mora svesti na razumnu meru, „pri čemu bi se grafički otkloni od originala nadoknađivali digitalnim fotografijama“ (Pavlović 2009) – skreću pažnju autorke ovog rada.

Pored ostalih oblasti i tema, autori radova u ovom zborniku bavili su se i putopisima, i medicinskim spisima kao izvorima za izradu Istorijskog rečnika srpskog jezika, kao i o načinima modeliranja njegovih odrednica u digitalnom okruženju, gramatičkim informacijama koje treba da sadrži, leksikografskoj obradi gramatičkih reči u njemu, definisanju leksičkog značenja, i drugim aspektima nezaobilaznim u njegovom koncipiranju.

Pored pomenutih, autori radova u Istorijskoj leksikografiji srpskog jezika su još i: Aleksandar Loma, Jasna Vlajić Popović, Marta Bjeletić, Vladimir Polomac, Jelica Stojanović, Zorica Nikitović, Irena Cvetković Teofilović, Nadežda Jović, Vladan Jovanović, Snežana Petrović, Sonja Manojlović, Željko Stepanović, Viktor Savić, Aleksandar Milanović, Slobodan Pavlović, i Isidora Bjelaković.

N. P-j.