Veritas: Tri decenije od prvog velikog egzodusa Srba iz Slavonije
BEOGRAD: Dokumentacioni informativni centar Veritas podsetio je na tri decenije od prvog velikog egzodusa Srba iz zapadne Slavonije koji je kulminirao osnivanjem više logora od kojih je najstravičniji bio “Ribarska koliba” u kojoj je stradalo najmanje 18 civila.
Tim povodom predsednik tog centra Savo Štrbac podseća da su od 12. do 18. novembra 1991, pripadnici hrvatske vojne policije u selima Kip (Daruvar) i Klisa (Pakrac) pohapsili su 24 srpska civila koje su zatvorili u podrum improvizovanog zatvora “Ribarska koliba” u Marinom selu.
"Tamo su zarobljeni prolazili i psihičku i fizičku torturu, davljeni u vodu, priključivani na induktorsku struju, odsecane su im uši, sečeni prsti i ubacivala so u otvorene rane, udarani metalnim šipkama… Samo su šestorica preživeli to mučenja, a za telima petorice još uvek traga", kaže Štrbac.
On navodi da je ovo bio deo prvog velikog egzodusa Srba iz zapadne Slavonije. Sa područja opština Daruvara, Grubišnog pola, Podravska Slatina, Pakrac, Novska, Orahovica i Virovitica, etnički je očišćeno 193 naselja, deset gradskih i 183 seoskih.
"Većina kuća i imovine Srba tada je uništana, kao što je uništeno ili oštećeno 27 pravoslavnih crkava. Zbog hrvatskog terora i pritisaka, napustilo 52.320 Srba, od kojih se velika većina više nikada nije ni vratila na svoja imanja", navodi Štrbac.
Za likvidaciju civila u “Ribarska koliba”, Županijski sud u Osijeku je u junu 2011. od šestorice optuženih pripadnika vojne policije ZNG, osudio dvojicu, a trojica je oslobođeno zbog nedostatka dokaza.
Tu presudu je decembra iste godine potvrdio i Vrhovni sud Hrvatske.
"U periodu od 8. oktobra 1991. do 29. marta 1992. u logorima ''Ribarska koliba'' u Marinom selu i ''Stara ciglana'' u Pakračkoj Polani, koje je osnovala jedinica za posebne namene MUP-a RH pod komandom Tomislava Merčepa, likvidirano je, prema Veritasovim podacima, više od 100 žrtava, uglavnom civila srpske nacionalnosti".
.Većina likvidiranih potiče iz zapadnoslavonskih nasela sa područja Pakraca i Daruvara, ali i sa teritorija opština Garešnica, Kutina, Bjelovar i Zagreb.
Sva ova naselja nalazila su se van područja u kojima se srpsko stanovništvo oružjem suprotstavilo nasilu hrvatskih oružanih formacija.
Štrbac kaže da je Županijski sud u Zagrebu toku 2005, nakon dugogodišnjeg postupka, pravosnažno osudio petoricu pripadnika MUP-a Hrvatske na kazne zatvora od tri do 12 godina, a 2016. prvostepeno je osudio i Tomislava Merčepa, tadašnjeg komadanta rezervne jedinice MUP na pet ipo godina zatvora zato što “nije sprečio sebi podređene da vrše nezakonita hapšenja, zlostavlanja i ubijanja 31 civila dovedenih iz Zagreba, Kutine, Ribnjaka, Janje Lipe, Bujavice, Međurića, Zbjegovače i Pakračke Poljane, od kojih je 23 usmrćeno”.
"Iz presude je izostavljeno 20 žrtava zato što nije moglo da se utvrdi ko ih je uhapsio ili ubio. Vrhovni sud Hrvatske je presudom iz februara 2017, preinačio prvostepenu presudu Merčepu na sedam godina, ali umesto u zatvorskoj ćeliji, on je veći deo vremena proveo u elitnoj banji Krapinske toplice. Marta prošle godine Merčep je pušten na uslovnu slobodu nakon izdržane tri četvrtine zatvorske kazne, a u obrazloženju te odluke Vrhovni sud je naveo da to čini zato što mu je ''znatno pogoršano zdravstveno stanje, ranije nije krivično osuđivan, pridržavao se kućnog reda u zatvoru'', ali i zato što je ''u celosti ostvarena svrha kažnjavanja''. Merčep je preminuo prošle godine", naveo je Štrbac u tekstu objavljenom na portalu Veritasa.
U prvom velikom egzodusu Srba iz zapadne Slavonije u sukobu devedesetih, koji je kulminirao nakon osnivanja pomenutih logora, na području opština Daruvara, Grubišnog pola, Podravske Slatine, Pakraca, Novske, Orahovice i Virovitice, etnički je očišćeno 193 naselja (10 gradskih i 183 seoska), u kojima je uništena većina kuća i imovine, a uništeno je ili oštećeno i 27 pravoslavnih hramova, dok je ovo područje, zbog hrvatskog terora i pritisaka, napustilo 52.320 Srba, od kojih se velika većina više nikada nije ni vratila na svoja imanja.
Prema popisu stanovništva iz 1991. u Kipu je živio 271 žitelj, od toga 195 (72 odsto) Srba i 15 (6 odsto) Jugoslovena, a u Klisi 139 žitelja, od toga 82 (59 odsto) Srba, dok je po popisu stanovništva iz 2011. u Kipu živelo 148, a u Klisi 73 žitelja, bez oznake o njihovoj nacionalnoj pripadnosti.