Pravo na penziju po osnovu domaćeg i inostranog staža
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja po međunarodnim ugovorima ostvaruju osiguranici koji su navršili deo staža u Republici Srbiji, a deo staža u drugoj državi, s kojom je Republika Srbija potpisala i primenjuje ugovor o socijalnom osiguranju, s tim što se prava ostvaruju po nacionalnim zakonima koji važe u svakoj od tih država.
Zahtevi za ostvarivanje prava za građane koji imaju prebivalište u Srbiji podnose se Fondu PIO, a Fond, u ime podnosilaca zahteva, pokreće postupke ostvarivanja prava u drugoj državi.
U slučajevima da podnosilac zahteva ispunjava uslove za priznavanje prava na penziju samo na osnovu staža navršenog u Republici Srbiji, odnosno ukoliko ima najmanje 15 godina staža osiguranja za koje su plaćeni doprinosi, utvrđuje se pravo na samostalnu penziju. Ukoliko podnosilac zahteva nema dovoljno staža u Republici Srbiji za samostalnu penziju, da bi mu bilo priznato pravo na penziju, domaći staž se sabira sa stažom osiguranja navršenim u državi ugovornici i utvrđuje se pravo na takozvani srazmerni deo penzije, s tim što svaka država isplaćuje penziju samo za deo staža koji je navršen u toj državi. Tačnije rečeno, Fond PIO isplaćuje penziju samo na osnovu staža koji je navršen po propisima Republike Srbije, dok za staž ostvaren u drugoj državi penziju isplaćuje nosilac penzijskog i invalidskog osiguranja te države.
Na snazi sporazum s Kinom
Sporazum o socijalnoj sigurnosti između Vlade Republike Srbije i Vlade Narodne Republike Kine stupio je na snagu 1. februara. Sporazum je potpisan u Beogradu 8. juna 2018. godine i objavljen u ‘’Službenom glasniku RS – Međunarodni ugovori‘’, broj 12/18. Takođe, na snagu je stupio i Administrativni dogovor za primenu Sporazuma o socijalnoj sigurnosti između Republike Srbije i Narodne Republike Kine.
Sporazum i Administrativni dogovor regulišu nesmetan transfer davanja na teritoriji druge države ugovornice, upućivanje zaposlenog na rad na teritoriji druge države ugovornice, pružanje administrativne pomoći između nadležnih organa dve države i drugo.
Republika Srbija sprovodi međunarodne ugovore u oblasti socijalnog osiguranja, odnosno penzijskog i invalidskog osiguranja sa 31. državom, kojima su uređena pitanja penzijskog i invalidskog osiguranja, isplata penzija i drugih davanja.
U skladu sa sporazumima, penzioneri imaju obavezu da inostranim fondovima za penzijsko i invalidsko osiguranje – isplatiocima davanja, dostave potvrdu o životu kao dokaz da je osoba kojoj uplaćuju mesečnu penziju živa, i da i dalje postoji pravni osnov za isplatu tog davanja. Potvrda o životu se, po pravilu, dostavlja jednom godišnje, na zahtev inostranog nosioca osiguranja, a može je overiti nosilac osiguranja – Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje (u direkcijama, filijalama, službama filijala i ispostavama), diplomatsko-konzularno predstavništvo i javni beležnik (notar), na osnovu ličnog prisustva korisnika davanja i uvida u njegovu ličnu ispravu.
Ukoliko penzioneri koji imaju prebivalište u Srbiji, a primaju inostranu penziju, ne dostave traženu potvrdu o životu, primanja im se obustavljaju, jer je taj dokument način da se izbegnu moguće zloupotrebe ili preplate. Republički fond PIO besplatno overava potvrdu o životu ovim penzionerima, i to samo uz ličnu kartu radi identifikacije.
U cilju efikasne primene ovih ugovora, održavaju se i Međunarodni savetodavni dani, koji predstavljaju susret eksperata iz oblasti penzijskog osiguranja Fonda PIO i nosilaca osiguranja drugih država sa kojima Srbija ima zaključen bilateralni međunarodni ugovor u oblasti socijalnog osiguranja, s jedne strane, i osiguranika, odnosno korisnika prava koji imaju periode osiguranja navršene u tim državama ugovornicama, odnosno koji ostvaruju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja primenom međunarodnog ugovora, s druge strane. Na savetodavnim danima, zainteresovani građani dobijaju stručnu pomoć i savete i to je prilika da se na jednom mestu, u svojoj državi, reše sva pitanja i problemi u vezi sa penzijskim i invalidskim osiguranjem u drugim državama. Svake godine, prosečno oko 800 građana iskoristi ovaj vid pomoći.
E. D. N.