Događaji koji su promenili tok istorije Vojvodine

Ta dva važna istorijska događaja su povezana jer, kako istoričari objašnjavaju, uslovi pogodni za političko organizovanje koje su doveli do prisajedinjenja stvoreni su probojem Solunskog fronta u Velikom ratu i ulaskom srpske vojske u Banat, Bačku, Baranju i Srem u jesen 1918. Posle ulaska vojske, po opštinama su formirani srpski narodni odbori, sa Srpskim narodnim odborom u Novom Sadu na čelu, koji je preko svog glasila raspisao oglas za izbor poslanika za Veliku narodnu skupštinu i organizovao njeno održavanje 25. novembra 1918. u tadašnjem hotelu „Grand” u centru Novog Sada.

Na Velikoj narodnoj skupštini 757 delegata (578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, tri Šokca, dva Hrvata, šest Nemaca i jedan Mađar) iz 211 opština Banata, Bačke i Baranje donelo jedinstvenu odluku o otcepljenju tih oblasti od Ugarske i njihovom direktnom prisajedinjenju Kraljevini Srbiji. Dan ranije, 24. novembra, Veliki narodni zbor u Rumi takođe je doneo takvu odluku za Srem.

Komisija za dodelu pokrajinske nagrade i pokrajinskih priznanja jednoglasno je odlučila da Nagrada AP Vojvodine „Mihajlo Pupin” ove godine pripada profesoru dr Draganu Staniću s Odseka za srpsku književnost novosadskog Filozofskog fakulteta, koji obavlja i dužnost predsednika Matice srpske.

Dr Stanić će primiti tu najvišu nagradu Vojvodine za dugogodišnji rad, lično zalaganje i izuzetne rezultate u svim oblastima stvaralaštva, čime je dat trajan doprinos razvoju AP Vojvodine.

Tako sazvan svenarodni zbor u Novom Sadu bio je poseban po demokratičnosti i višestranačnosti jer su odluku o prisajedinjenju jednoglasno doneli i radikali i demokrate, iako je uoči održavanja Skupštine postojao i drugi koncept – da se Banat, Bačka i Baranja, najpre direktno prisajedine novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca., koja je stvorena 1. decembra 1918, a tek posle Kraljevini Srbiji.

Međutim, na Skupštini je pobedila teza radikala Jaše Tomića da se Banat, Bačka i Baranja direktno prisajedine Kraljevini Srbiji.

Pobedi te teze u velikoj meri je doprineo bunjevački delegat, katolički sveštenik Blaško Rajić iz Subotice svojim vatrenim govorom. 

Veliki svenarodni zbor u Novom Sadu bio je poseban i zbog toga što su i žene imale pravo da glasaju.

Muzej prisajedinjenja 1918. godine otvoren je pre dve godine u Novom Sadu, na stotu godišnjicu Velike narodne skupštine na kojoj je doneta odluka o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji.

Tada je rečeno da će Muzej biti mesto nezaborava posvećeno velikanima koji su doneli ovu istorijsku odluku. 

Bezuslovno prisajedinjenje nisu izglasali samo Srbi, već su tada kao i danas u Vojvodini zajedno bili i Bunjevci, Slovaci, Rusini i mnogi drugi.

Velikoj narodnoj skupštini prisustvovalo je sedam poslanica: Milica Tomić iz Novog Sada, Marija Jovanović iz Pančeva, Mara Malagurski, Anastazija Manojlović, Manda Sudarević, Katica Rajčić i Olga Stanković iz Subotice.

Njihovi portreti su postavljeni u Muzeju prisajedinjenja u Novom Sadu, koji je otvoren pre dve godine na obeležavanju 100-godišnjice prisajedinjenja.

U istoriji srpskog naroda retki su događaji koji su doveli do takvih razultata do kakvih je dovela Velika narodna skupština 1918. i retki su istorijski događaji koji su otrgnuti od zaborava i dočekuju obeležavanje godišnjice više od jednog veka, istaknuto je na obeležavanju 100. godišnjice prisajedinjenja.

Istorijski značaj prisajedinjenja traje i danas, iako odnos prema tom važnom događaju u prošlosti nije bio kao danas, rekao je tada na svečanoj akademiji predsednik Pokrajinske vlade Igor Mirović.

Danas se u Vojvodini svečano obeležavaju datumi koji su značajni za Pokrajinu, među kojima se po važnosti ističe 25. novembar.

Značajni datumi su prvi put uvedeni u instituciji sistema 2018, kada je Skupština Vojvodine, na predlog Pokrajinske vlade, donela odluku o svečanom obeležavanju tih datuma, kao i odluku da se povodom njihovog obeležavanja dodeli najviše priznanje AP Vojvodine Nagrada „Mihajlo Pupin” i pokrajinska priznanja najboljima za doprinos u važnim oblastima društvenog života.

Dobitnica pokrajinskog priznanja u oblasti umetnosti „Pavle Jovanović” je dramska umetnica Mira Banjac, a pokrajinsko priznanje u oblasti nauke „Milutin Milanković” pripalao je dr Biljani Škrbić, redovnoj profesorki na Tehnološkom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu.

Pokrajinsko priznanje „Ferenc Feher” za kulturu pripalo je primadoni mr Veroniki Veri Kovač Vitkai, iz oblasti obrazovanja – Priznanje „Đorđe Natošević” Osnovnoj školi „Ivan Goran Kovačić” iz Subotice, iz privrede – Priznanje „Lazar Dunđerski” Vesni Vučurević, predsednici „Grupe Univereksport”, za sport – Priznanje „Momčilo Tapavica” Aleksandru Kolarovu, iz oblasti ravnopravnosti polova – Priznanje „Milica Tomić” Centru za socijalni rad opštine Stara Pazova i iz oblasti ljudskih i manjinskih prava – Priznanje „Ljudevit Mičatek” Savezu slepih Vojvodine.

Ta nagrada i priznanja dodeljeni su prvi put prošle godine na svečanoj akademiji u novosadskom Srpskom narodnom pozorištu, organizovanoj povodom 101. godišnjice prisajedinjenja.

Podsetimo, prvi laureat pokrajinske nagrade „Mihajlo Pupin” bio je akademik Miro Vuksanović. Pokrajinsko priznanje u kulturi prošle godine dobila je pijanistkinja Rita Kinka Radulović, u sportu reprezentativac Srbije i jedan od najboljih igrača NBA košarkaške lige Nikola Jokić, iz oblasti ravnopravnosti polova pokrajinsko priznanje je pripalo inicijatorki formiranja i prvoj koordinatorki odborničke mreže žena u Skupštini grada Novog Sada Miji Strajin, u oblasti obrazovanja profesoru istorije Atili Vajdi, a u privredi Petru Matijeviću.

E. Marjanov