Kako biti turista u svom gradu: Novi Sad

Svi koji dođu u Novi Sad, pogrešno ili tačno akcentuju njen naziv, koji Novosađani vole da razvuku skoro do reke. Njen današnji izgled je rezultat obnove koja je otpočela sredinom 19. veka posle velikih razaranja u Buni 1849. godine. Gusto zbijene jednospratnice u prvom delu ulice kriju razgranatu mrežu pasaža u kojima su prodavnice, restorani, poslastičarnice. Ovo je ulica u kojoj uvek ima ljudi, ali i turista i gde vam pogled neće mirovati. Od šarenih, starih, sređenih fasada, mnoštva prodavnica, butika, zlatara, restorana, pa do zelenih baštica, kafića i sladoleyinica, sve će vam privlačiti pogled i terati vas da bliže osmotrite, bilo table ili ukrase fasada, pa i menije restorana koji su izloženi na pločnicima. Dominiraju prodavnice, a da se primetiti da danas u ovoj ulici radi i mnogo advokata.

Ukoliko krenete od Zmaj Jovine ulice, i broja 1 Dunavske ulice, crvena zgrada će vam privući pogled i veliki naziv Gradska biblioteka u Novom Sadu, koja je i najstarija ustanova kulture u gradu i jedna od najvećih javnih biblioteka u Srbiji. Zgrada je zadužbina Anke i Arse Pajevića, knjižara, izdavača i dobrotvora, a biblioteka poseduje fond od više od pola miliona monografskih publikacija i godišnje učlani više od 25.000 korisnika.

Od 33.695 metara kvadratnih parka, pod zelenom površinom je 22.000 metara kvadratnih. Ima ukupno 760 stabala. Pod zaštitom države je primerak hrasta lužnjaka. Od listopadnog drveća park krase stabla platana, lešnika, breza, koprivića, divljeg kestena, javora, srebrne lipe, jablana, a od četinara - jele, čempresi, crni bor, tuje, od šiblja - žutike, japanske dunje, crveni dren i dr.

Biblioteka nudi i veoma bogat i raznovrstan kulturni program: književne večeri, tribine, predavanja, izložbe, promocije knjiga, kreativne radionice, festivale i razne druge manifestacije, naravno, kad je redovno stanje. Ovih dana, knjige se preuzimaju na samim vratima i prozorima, bilo da ste zakucali na Odeljenje za odrasle ili dečje. Na Biblioteci piše i da je baš na tom mestu Srpska čitaonica osnovala 16/28. jula 1861. godine Srpsko narodno pozorište, kao i da je sam objekat obnovljen 1853. godine, a fasada 1909. godine.

Prekoputa je najstarija kuća u Novom Sadu – “Kod belog lava’’ sagrađena u prvim decenijama 18. veka. To je jedna od retkih građevina koja nije srušena u Buni. U pasažu zgrade skriven je mehanizam koji je pripadao bunaru iz koga su se stanovnici snabdevali vodom iz Dunava.

Atelje i knjigoveznica „Ivković“ je svakako mesto u koje treba svratiti, jer imaju tradiciju dugu 230 godina, a na pivo otići u„Ajriš pab“. Za klopu vam preporučujemo „Lanternu“, u koju često navraćaju i Kinezi koji žive u Novom Sadu, jer na samim vratima stoji njihovim pismom poziv dobrodošlice, ali ćete sresti i mnoge Novosađane koji su se zaputili na kafu kako bi popodne ispunili gledajući ko prolazi.

Da ulica nosi puno istorije, govori i činjenica da je na broju 14 živeo Svetozar Miletić, gradonačelnik Novog Sada i jedan od najznačajnijih i najuticajnijih srpskih političara u Austrougarskoj druge polovine 19. veka. Na istoj kući stoji tabla na kojoj se može pročitati da je u njoj živela i Milica Tomić, rođena Miletić, novinarka, književnica, političarka i pobornica ženskih političkih prava, osnivačica i vlasnica časopisa „Žena“, kao i  Ženske čitaonice, i prva Novosađanka izabrana za poslanika Velike narodne skupštine 1918. godine.

Na samom ulasku u Dunavski park iz pravca Dunavske ulice, naići ćete na mapu parka kao i tablu na kojoj piše da je park spomenik prirode druge kategorije, a prostor na kome je podignut sve do 1895. godine bio je muljevita depresija, zabareni dunavski rukavac. Krajem 19. i početkom 20. veka počinje značajnije uređenje ovog dela Novog Sada, koje prati i uređenje današnjeg prostora parka. Nasut je teren u depresijama, posađeno drveće i formirane staze. Jedino je na najnižoj koti od 76 metara nadmorske visine ostala bara, koja je kasnije ozidana, te je to danas jezero koje krasi centralni deo parka.

Današnji izgled parka delo je projektanta dr Ratibora Đorđevića iz 1958. godine. Park je dom više od 100 različitih vrsta biljaka i drveća. Krasi ga i fontana na ulasku, te biste i spomenici istaknutih književnika. Omiljen je spomenik liričara i slikara Đure Jakšića iz 19. veka, u čijem krilu deca najviše vole da sede, a nekad i da mu se popnu na glavu. Rad je čuvenog Jovana Soldatovića iz 1982. godine. 

Značajna mesta parka su jezero i ostrvce sa žalosnom vrbom, koje je dobilo naziv Eržebet po austrougarskoj carici Elizabeti Bavarskoj, koja je ubijena 1898.godine. Skultura „Nimfa“ ili „Devojka sa rogom izobilja“ u vidu vodoskoka i fontana rad je novosadskog vajara Đorđa Jovanovića i postavljena je 1912. godine.

U parku se može videti i figura Sergija Radonješkog, zatim biste Miroslava Antića i Branka Radičevića. Česma, saletla, kao i dečije igralište neizostavni su deo odrastanja svakog deteta u Novom Sadu.

Turističke šetnje gradom često počinju baš u parku koji je kao iz bajke, sa puno drveća, životinja, uređenih staza i kipova.

Nekada se deo parka nazivao promenada sa saletlom u kojem je vikendom i praznikom svirao Vojni gradski orkestar. Danas često nastupa Muzička omladina ili manji orkestri koji prate tek venčane parove.

Tu je živeo i Jaša Tomić, koji je dobio i spomenik na sredini ulice. Bio je vođa Srpske narodne radikalne stranke i najistaknutiji učesnik Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena, koja je u Novom Sadu 25. novembra 1918. godine donela odluku o prisajedinjenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji.

Nešto niže niz ulicu, na istoj strani živele su i čuvene glumice srpskog glumišta Sofija Vujić i njena kći, glumica i rediteljka Milka Marković. Sa druge strane ulice na broju 29 je Zbirka strane umetnosti, depandans Muzeja Grada Novog Sada gde posetioci mogu videti umetnička dela nastala u rasponu od 15. do 20. veka. Ispred Zbirke je spomenik srpskom političaru Jaši Tomiću. U produžetku ulice nalaze se zgrade Muzeja Vojvodine, od broja 35 do 37, Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, kao i Muzeja prisajedinjenja, otvorenog pre dve godine, na stogodišnjicu tog velikog događaja. Deo zgrade Vojske Srbije takođe se može videti u ovoj ulici, kao i manji park pored Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, a ispred Muzeja prisajedinjenja.

Maša Stakić

Novosađanka Marina Tatić, udata Lozjanin, koja ima 76 godina, rođena je u Dunavskoj ulici i tu je provela ceo život. Ova divna, nasmejana baka nam je rekla da je deo Dunavske ulice od broja 24 do 34, kao niz zgrada, pod zaštitom države, dok je u drugom delu, na početku ulice, svaka zgrada zaštićena pojedinačno.

- Zgrade u delu ulice gde ja živim građene su od 1932. do 1934. godine, zato su na dva sprata, dok su na početku ulice uglavnom jednospratnice - priča Marina Tatić. - Pretposlednju zgradu gradio je poznati arhitekta Đorđe Tabaković. Na uglu se nalazio Jakovljevićev sanatorijum, što je sada medicina rada (Dom zdravlja), a tu sam se ja i rodila i ovde živim ceo vek. Rođena sam 29. februara, tako da svake prestupne godine slavim rođendan.

Marina se rodila za vreme mađarske okupacije 1944. godine, kada su je prekrstili u Marijana, a umesto -ić na kraju prezimena dobila je -tz.

-Moji roditelji su od 1935. godine u ovoj zgradi gde ja sada živim, i u kojoj se rodio i moj brat 1937. godine. Zgradu su zidali Markovićevi za svog sina koji je trebalo da se rodi. Mama mi je umrla 1992. godine, bila je profesor, a otac je bio građevinski inženjer pre, za vreme i posle rata - kaže nam Marina Tatić.

Ona dodaje da je Muzej u ono vreme bio Opštinski sud, pa zatvor, a na kraju Dunavske ulice nalazio se Uzelčev sanatorijum.

-U našoj ulici su se nekada nalazila dva značajna medicinska objekta- kaže nam Marina Tatić.