Horsko pevanje u Palanci, Silbašu, Tovariševu, Paragama krenulo u pretprošlom veku

Hor „Sveti Jovan Krstitelj„, poznat na širim prostorima, dobitik brojnih priznanja i pohvala, priredio je u pravoslavnom hramu u Staroj Palanci Božićni koncert, a mešoviti hor Kulturnog kluba „Zvono” održao je koncert u Narodnoj biblioteci „Veljko Petrović„. Održani su i humanitarni koncerti kao i koncerti tolerancije, Kluba klasične gitare „Akord”, a za početak februara najavljen je koncert Vojvođanskog narodnog orkestra „Gajde”.             

Druge godine novog milenijuma ovde se pojavio interesantan tekst Jovana Jerkova, poznatog muzičkog pedagoga, a reč je o naslovu „Horsko pevaštvo u jugozapadnoj Bačkoj”, a posebno je ova tema obrađena i za Bačku Palanku, Tovariševo, Silbaš, Parage...             

- Horsko pevanje ima duboko ukorenjenu tradiciju u kulturi srpskog i drugih naroda koji su živeli i žive na ovim prostorima Bačke - zapisao je, pored ostalog, Jerkov. - Horsko pevanje bilo je značajno područje na kojem su ljudi svih socijalnih kategorija i zanimanja manifestovali snažnu želju da se kulturno i stvaralački izražavaju s jedne strane, a s druge da javno ispolje svoj nacionalni subjektivitet. Tako su nastali crkveni horovi, građanski, radnički, ratarski, zanatlijski, vinogradarski... Pevalo se u Vojvodini na crkvenoslovenskom, srpskom, mađarskom, nemačkom, slovačkom, hebrejskom, rumunskom, rusinskom, češkom jeziku...             

Među najzaslužnijim pregaocima horskog pevaštva u Vojvodini najviše se istakao obrazovani i energični dugogodišnji predsednik Srpskog pevačkog društva u Somboru dr Joca Lalošević koji se s pravom može nazvati reformatorom srpske horske pevačke umetnosti - zapisao je Jerkov. Na njegovu inicijativu osnovan je na Cveti 1911. godine Savez srpskih pevačkih društava Vojvodine na području Austrougarske, a po ugledu na već postojeće u Češkoj i Slovačkoj. Jerkov približava istorijat horskog pevaštva i u vremenu Jugoslavije, a posebnog značaja ima pevačka župa u Somboru koja je bila domaćin Sletu koji je održan 13. i 14. novembra 1937. godine na kome je učestvovalo na desetine horova.              

- Učesnici sleta nisu pripadali samo velikim i ekonomski moćnim metropolama, pa su se među učesnicima našli i horovi sela, na primer, Tovariševa, Silbaša, Paraga, Beške, Mošorina... Bez značajnih zbivanja u vojvođanskom horskom pevaštvu ne bi bilo moguće sagledati rad, uslove i okolnosti nastanka horova u Bačkoj Palanci i njenoj okolini. Najstariji hor nastao je 1886. godine u Gajdobri i to kao Nemačko pevačko društvo, a 1895. godine Slovačko pevačko društvo u Silbašu. Srpsko pevačko društvo u Tovariševu formirano je 1896. godine. U Staroj Palanci (Bačkoj Palanci) 29. januara 1905. godine formirano je i vredno kasnije radilo Srpsko crkveno pevačko društvo.             

Ni danas, posle 115 godina, hroničarima nisu poznati osnovni podaci o inicijatorima i horovođama staropalanačkog hora. Izvesno je, a to je i Jerkov zapisao, da su hor činili paori i zanatlije iz Stare Palanke. Tri godine kasnije u Bačkoj Palanci počelo je sa radom Srpsko pevačko društvo „Javor”, a 1910. godine predstavilo se meštanima. Podaci o pojedinostima formiranja hora nisu poznate, ali sve navodi na ime Zdravka Pejaka koji je osnovao tadašnji i potonji hor i bio prvi horovođa.  U Paragama je 1927. godine formiran Mešoviti hor srpskog crkvenog društva. Osnivač i dirigent ovog ratarskog hora bio je Stevan Mandić. Mešoviti hor Srpskog crkvenog društva u Bačkoj Palanci osnovan je 1929. godine. Muški hor Srpskog crkvenog hora „Javor” u Silbašu vezuje se za 1930. godinu, a horovođa je bio Zdravko Pejak, paor.

- Znatan broj pevača iz prethodno osnovanog hora „Javor” zapevao je u Srpskom crkvenom horu koji je za uslove i veličinu mesta predstavljao vrednost od neprocenjivog značaja za narod odan svetosavlju - konstatovao je pre skoro dve decenije Jerkov. -  Starije osobe u Sentivanu (sada Despotovo) pripovedale su da je u crkvi navek bilo dobrih pojaca koji su, zaduženi za pevnicama, umeli da zapoje kao pravi horski pevači. Muška čeljad i mlade devojane činili su takozvani narodni hor i pojali ako ne svake nedelje onda za velike praznike. Slični, narodni crkveni horovi postojali su u: Neštinu, Viziću, Obrovcu i Pivnicama. U onim naseljima gde su većinski narod činile Švabe (Gajdobra, ČIB (sada Čelarevo), Bukin (Mladenovo), Bačko Novo Selo, Obrovac, svi vernici činili su hor i, uz zvuke orgulja, pevali pesme po kanonima rimokatoličke crkve. U mađarskoj rimokatoličkoj crkvi, slovačkoj evangelističkoj u Bačkoj Palanci i Pivnicama, kao i u palanačkoj sinagogi bogosluženje se odvijalo tako što su svi sudelovali pevajući na bogosluženju - objašnjava deo istorije horskog pevaštva na ovim prostorima Jovan Jerkov.

M. Sudžum