Umesto papirnih upitnika laptop na popisu stanovništva 2021.
Poslednji popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Srbiji sproveden 2011.godine bio je terensko prikupljanje podataka i trajao je 15 dana.
Nakon što poslanici Skupštine Srbije usvoje novi Zakon o popisu stanovištva, domaćinstava i stanova od 1. do 30.aprila 2021. godine, popis će biti urađen uz pomoć računara i trajaće 30 dana. Biće to i poslednji popis “na tradicionalni način”, jer digitalizacija i administrativni registri stvaraju mogućnost za drugačije prebrojavanje.
Pored toga što će se 2021. godine prvi put u Srbiji popis raditi uz pomoć računara, a ne kao dosad popunjavanjem papirnih upitnika, na njemu će biti angažovano duplo manje popisivača koji poseduju osnovna znanja iz oblasti rada na računaru. Tako će 2021. godine 15.000 popisivača uz pomoć laptopova popisivati državljane Srbije sa stalnim prebivalištem odnosno boravištem u državi, bez obzira da li su u vreme popisa prisutni u svom mestu stanovanja ili privremeno borave u drugom mestu u Srbiji ili inostranstvu.
Takođe, popisom će biti obuhvaćeni i stalno naseljeni stranci, stranci kojima je odobren privremeni boravak u Srbiji i druga lica koja u vreme sprovođenja popisa borave na teritoriji naše države. Drugim rečima, popisivaće se i stranci koji u momentu kada popisivači budu obilazili domaćinstva i stanove iz različitih razloga borave najmanje jednu godinu u Srbiji ili kraće ili s namerom da ostanu najmanje godinu dana – kao što su tražioci azila, migranti u potrebi bez utvrđenog statusa i druga lica.
Popis stanovništva u Srbiji ima dugu tradiciju i prati se još od davne 1834.godine , kada je prvi put urađen “popis ljudstva”. Sve do Prvog svetskog rata popisi su u proseku sprovođeni skoro svakih pet godina, što svedoči o dinamičnom istorijskom razdoblju koje je nametalo potrebu za čestim snimanjem promena teritorijalnog rasporeda i sastava stanovništva, kao i ekonomskih dobara u oslobođenim krajevima.
Prema obrazloženju predloga Zakona o popisu stanovništva , domaćinstava i stanova 2021.godine, u periodu između dva svetska rata sprovedena su samo dva popisa stanovništva – 1921. i 1931.godine. Posle Drugog svetskog rata , zbog potrebe da se u što kraćem roku prikupe podaci o štetama nastalim usled ratnih razaranja, kako bi podnošenje zahteva međunarodnim forumima za naknadu ratne štete počivalo na objektivnoj statitističkoj dokumentaciji, 1948.godine izvršen je skraćeni popis, a već 1953. i prvi kompletan posleratni popis.
Od 1961.godine , shodno preporukama Ujedinjenih nacija, uspostavlja se desetogodišnja periodika sprovođenja popisa, tako da su naredni izvršeni 1971, 1981, i 1991.godine. Prvi popis u 21. veku sproveden je 2002. godine, čime je delimično narušena desetogodišnja periodika, prvenstvenog zbog nemogućnosti da se obezbedi novac za njegovo sprovođenje u 2001.godini. U obrazloženju se navodi da je zapravo pravi razlog bio insistiranje vlasti u Crnoj Gori, sa kojom je te godine Srbija bila u državnoj zajednici, da se popis odloži. Poslednji popis održan je u oktobru 2011.godine, uz finansijsku podršku Evropske komisije.
Popis koji će se održati 2021. godine biće poslednji koji se sprovodi na tradicionalan način odnosno neposrednim pojedinačnim popisivanjem svih jedinica – lica, domaćinstava i stanova. Imajući u vidu brojne aktivnosti koje se na nivou države sprovode u oblasti unapređenja postojećih i uspostavljanjem novih administrativnih baza podataka kroz digitalizaciju, realno je očekivati da će se u narednom periodu steći uslovi za sprovođenje popisa na bazi registara.
Rezultati popisa koji će biti 2021. godine poslužiće za proveru obuhvata i kvaliteta podataka koji se vode u administrativnim registrima, ali i za uspostavljanje statističkog registra stanovništva. Osnovna prednost popisa baziranih na registrima jeste da se , za razliku od tradicionalnih popisa, koji se zbog visokih troškova i kompleksne organizacije sprovode u razmacima od jedne decenije, jeste da se oni mogu realizovati u daleko kraćim vremenskim intervalima.
Prema predračunu Republičkog zavoda za statistiku, za finansiranje svih popisnih poslova neophodno je od ove do 2022.godine obezbediti ukupno 29,3 miliona evra. Od tog iznosa 15,1 miliona evra treba da se obezbedi iz buyeta Srbije, dok će ostatak biti obezbeđen iz fondova Evropske komisije.
Ljubinka Malešević