Planirano je da se radovi, u nadležnosti Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotica, završe do 1.decembra ove godine.
Dosadašnji rezultati istraživanja saopšteni su na konferenciji za medije u Kanjiži. Arheolog konzervator u tom zavodu i rukovodilac projekta zaštitnih arheoloških istraživanja na trasi gasovoda na deonici od Mola do mađarske granice Neda Mirković-Marić, istakla je da se na toj deonici nalazi devet ugroženih arheoloških lokaliteta koji uživaju prethodnu zaštitu, a da su izgradnjom gasovoda ugrožena četiri nalazišta na teritoriji opštine Kanjiža, dva na teritoriji opštine Senta i tri na teritoriji opštine Ada.
U Martonošu je duž trase gasovoda istraženo višeslojno nalazište s ostacima života iz vremena neolita, bronzanog doba i latena (poznog gvozdenog doba). Na trasi je otkriveno oko 70 objekata: kuća, jama, rovova, ali i ostava tegova i skeletni ostaci tri individue. Rukovodilac istraživanja ovog nalazišta, nazvanog Lokalitet 61, Kanjiža, jeste dr Neda Mirković Marić, a radove je na terenu vodio dr Miroslav Kočić iz Beograda.
- Od istraženih lokaliteta izdvaja se Lokalitet 61 kod Martonoša, gde je otkrivena ostava ingota, što je neobično i do sada nije poznato da je nađeno na ovim prostorima i u okruženju, a izdvajaju se i rezultati na Lokalitetu 42 Crkveno brdo u Gornjem Bregu u opštini Senta - saopštila je Mirković Marić.
Da je nalaz na Lokalitetu 61 kod Martonoša izuzetan, potvrđuje dr Miroslav Marić iz Balkanološkog instituta SANU. On je objasnio da je tu u jednoj jami pronađena ostava ili skrivnica predmeta od limonita, koju arheolozi nazivaju oker, što je pigment za izradu boja.
- Ovde je nađeno preko stotinu ingota pripremljenih za transport ili trgovinu, za razmenu, što ne znam da je do sada zabeleženo igde u Srbiji na arheološkim lokalitetima. Izgleda da je ta jama pravljena samo njih da bi oni bili ostavljeni, da li zbog opasnosti, ili zbog čekanja da se pojavi trgovac ili majstor koji će ih preuzeti da bih ih koristio. Ostali su neiskorišćeni, spremni za upotrebu, što je više desetina kilograma te supstance. To potiče iz perioda praistorije, najverovatnije iz gvozdenog doba, ali moramo sačekati da se materijal obradi, da se dobije definitivan nalaz - izjavio je dr Miroslav Marić.
Pošto ovakvog materijala nema na prostoru gde je pronađen, arheolozi pretpostavljaju da je ovde, nadomak reke Tise, kraj koje se od davnina trgovalo, dospeo s Karpata ili iz dela Srbije gde ima rude gvožđa.
Do sada je kroz tri opštine severnog Potisja istražena trasa samog gasovoda na sedam arheoloških lokaliteta, a dva lokaliteta treba da budu predata investitoru ove nedelje. Dalji je plan da se, nakon polaganja cevi za potrebe gasovoda, arheološki objekti i strukture koji su delimično otkriveni, pošto su zalazili u profile sondi, prošire i istraže u celini.
- Uspeli smo da uradimo ozbiljan posao. U devet arheoloških ekipa angažovano je 50 arheologa, koji su radili istovremeno na nekim lokalitetima u tri punkta u opštinama Ada, Senta i Kanjiža. Iako su neki od ovih lokaliteta poznati odranije, kao što je Crkveno brdo u Senti i Čonppart u Trešnjevcu, odnosno Velebitu u opštini Kanjiža, za ostale smo saznali nakon radova u okviru projekta arheološke mape severne Bačke, koji Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture realizuje od 2017. godine uz pomoć Ministarstva kulture i lokalnih samouprava. Do sada na području ove tri opštine imamo mapiranih 500 arheoloških nalazišta - izjavila je Neda Mirković Marić.
Arheološki lokaliteti na trasi gasovoda prvi put su istraživani, a Mirković Marić objašnjava da su rezultati veoma dobri i za lokalitete koju su poznati u arheološkoj literaturi. Kako je rekla, neki lokaliteti su potpuno iznenađenje i dobijeni su vredni podaci o životu u praistoriji i kasnijim periodima.
- Istraživanja će trajati još mesec dana i cilj je da se istraživanje proširi na deo objekata koji se nalazi van gasovoda, i da se na taj način kompletira slika. Predstoji nam i veliki posao na obradi nalaza, izradi dokumentacije, konzervaciji nalaza. Nadam se da ćemo sve predstaviti u jednoj publikaciji, moguće i napraviti izložbu, za šta imamo dovoljno materijala – poručila je Neda Mirković Marić.
Tekst i foto: M. Mitrović
Projekat „Spomeničko nasleđe danas” DVP Produkcija realizuje uz podršku Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, informisanje i odnose s verskim zajednicama...
