Neobičan muzej i zbirka predmeta Zorana Jankovića u Novom Sadu

U Muzeju, koji se nalazi na Limanu, u ulici Alekse Šantića 31, u podzemnoj garaži, izloženi su industrijski i zanatski predmeti koji su svakodnevno korišćeni ili su nastali u vreme Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Kraljevine Jugoslavije i SFR Jugoslavije.

Zbirku od oko hiljadu predmeta, krase automobili Zastava 750, poznatiji kao Fića iz 1975. godine i Fiat 500 „Topolino“ iz 1954. godine, te bicikl „Alerion Herstal“ iz 1926. godine, dečiji auto „Moskvič“ iz osamdesetih godina prošlog veka, televizor EI Niš iz 1969. godine, radio aparati, železničarski eksponati, neotvorena boca „Koka – kole“ iz 1982. godine, te ambalaže bombona, bombonjera, keksa, pića, dečije igračke, klizaljke, kopačke i sportska oprema iz sedamdesertih godina prošlog veka, a koja se proizvodila u Jugoslaviji po licenci kompanija kao što su „Adidas“ i „Puma“.

Osnivač Udruženja Zoran Janković kaže da je ovo skup hobi, a predmete pronalazi na buvljacima, internetu, izložbama, kupuje od kolekcionara... Posebno je zainteresovan za ambalažu, jer se kroz nju može pratiti razvoj društva, društvenih odnosa, tehnologije, dizajna, pa čak i upliv politike.

„Danas je teško poverovati, ali uticaj politike tada je bio uobičajen i koristan“, smatra Zoran Janković.

„Vlasti su, nakon oslobođenja od nacističke okupacije, proklamovale bratstvo i jedinstvo naroda na teritoriji Jugoslavije kao jednu od najvažnijih tekovina nove države, sa idejom da se ujedine i pomire razlike. Nisam imao prilike nigde da vidim da je država na ovakav način potencirala združenost naroda na njenoj teritoriji. Takvu propagandu dobro oslikava metalna kutija bombona fabrike „Nada Štark“ i „Pionir“ na kojoj su prikazani Slovenka, Crnogorac, Makedonka, Srbin, Dalmatinka i Hrvat u narodnim nošnjama kako plešu, te interesantna ilustracija bombona fabrike „Kraš“ iz Zagreba koja prikazuje bratske gradove Novi Sad, Niš, Suboticu i Beograd.“

Prvi broj „Politikinog zabavnika” iz 1939. i 1952 godine

Zoran je u kolekciju uspeo da uvrsti i primerak Politikinog zabavika,  koji je počeo da se štampa u 28. februara 1939. godine i izlazio je sve do bombardovanja Jugoslavije 4. aprila 1941. godine. Takođe, uspeo je da nabavi i prvi broj iz 1952. godine. Bio je to rezultat „dobrog ulova“ među gomilom novina na Najlon pijaci. U njemu su sačuvane sve stranice, a ukrštene reči ostale su nepopunjene.

U gornjem levom ćošku, visoko na policama Zoran je izložio jedinstvenu kolekciju ambalaže hemijske industrije popunjenu originalnim sadržajem, među kojima su „Taš“, „Bohor“ i mala flaša šampona „Zeke pege“ iz 1976 godine.

„Kutije su pune i oni koji ih pomirišu mogu da osete dah sedamdesetih godina“, kroz osmeh kaže Zoran.

„Mirisi uvek bude emocije kod posetilaca. Tako je nedavno jednu devojku stari sapun, koji je ovde izložen, podsetio na miris njenog dede.“

Osim primeraka ambalaže iz vremena SFR Jugoslavije, mesto na policama su našle kutije koje potiču posle Prvog svetskog rata. Najstariji izloženi predmet je velika kutija „Ruf“ bombona sa početka dvadesetih godina prošlog veka. Bila je to jedna od najvećih fabrika u Jugoslaviji, nakon rata konfiskovana i izrasla u „Pionir“. Zoran se može pohvaliti da u kolekciji ima pakovanja koje su koristile fabrike slatkiša „Bizjak“ i „Union“ preteče „Kraša“ iz Zagreba.

Kako objašnjava Zoran postavka Muzeja ima za cilj da upozna posetioce o načinu života običnih ljudi u periodu postojanja Jugoslavije. Secifičnost postavke je što se njihovo funkcionisanje može demonstrirati, a predmeti dotaći i proučiti, što omogućava jedinsveni doživljaj tog doba.Njegova vizija je da zbirka bude dostupna javnosti, naravno u većem i preglednom prostoru. Zainteresovani koji žele da se podsete mladosti ili se upoznaju sa životom Jugoslovena mogu kontaktirati osnivača Zorana Jankovića preko fejsbuk stranice Udruženje „Istorijskimuzej Jugoslavije“ i zakažu posetu.

Silvia Kovač