RETKI CVETOVI OKO SUBOTICE Lepa šafranjika opstaje u peščari
SUBOTICA: Šafranjika je jedna od najlepših, ali i najugroženijih zaštićenih biljnih vrsta u Srbiji. Raste samo na severu Vojvodine i u Mađarskoj, dok u Italiji i Rumuniji postoje određeni varijeteti ovog predivnog cveta.
Kako bi očuvali ovu vrstu od uništenja, zaposleni u JP „Palić Ludoš” već treću godinu u zaštićenom području Predeo izuzetnih odlika „Subotička peščara“ prebrojavaju jedinke, da dođu do apsolutne brojke šafranjika (Colchicum bulbocodium), predivnog cveta ljubičasto-bele boje.
Akcija prebrojavanja jedne od najugroženijih biljaka u Srbiji sprovedena je krajem marta i kako ocenjuje Sandra Čokić iz Sektora za zaštitu životne sredine u Javnom preduzeću „Palić – Ludaš“, akcija je bila uspešna.
- Uočeno je značajno povećanje broja jedinki u cvetu, povećanje ukupne površine na kojoj se pojavljuje ova biljka, kao i veliki broj novih lokaliteta, na kojima ova vrsta nije konstatovana od kada se radi monitoring, odnosno, projekat praćenja stanja – kaže Sandra Čokić. Prebrojavanje je, s prekidima zbog nepovoljnih vremenskih uslova, potrajalo više dana. Baš zbog loših vremenskih uslova, ove godine je izostalo organizovano brojanje sa raznim zainteresovanim grupama ljubitelja prirode, institucijama i pojedincima. U brojanju su učestvovali čuvari i drugi zaposleni u preduzeću koje upravlja ovim zaštićenim područjem.
Direktorka Javnog preduzeća „Palić – Ludaš“ Marta Dobo objašnjava da je glavni uzrok ugroženosti direktno uništavanje, odnosno preoravanje staništa, koje se i dogodilo na velikom delu Subotičke peščare, 2002. godine. Tadašnji pokušaj proširenja obradivih površina je prouzrokovao fragmentaciju iskonskih staništa ove vrste i doveo je na rub opstanka.
Šafranjika je višegodišnja zeljasta biljka, visoka 8 - 15 centimetara. Ima krtolastu lukovicu sa kožastom tunikom i dva do tri lista, koji su linearno lancetasti, goli i javljaju se u proleće za vreme cvetanja tokom februara i marta. Cvetovi su ružičasti ili ljubičasti, retko beli. Veoma liči na srodnog mrazovca, koji je zastupljen na istom staništu, ali cveta u jesen. Nizijska forma šafranjike je endemit Panonske nizije. Vrsta je zaštićena Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.
- Ustanovljavanjem trenda populacije, videćemo koliko brzo napreduje revitalizacija šumostepskih staništa i da li su i koliko aktivnosti na merama aktivne zaštite prirode, koje upravljač realizuje od 2008. godine, efikasne. Sakupljeni podaci su osnova za izradu strategije zaštite lokalne subpopulacije šafranjike. Snimljeno stanje je osnova za dalji monitoring i mogućnost uključivanje naših institucija u međunarodne projekte - kaže Marta Dobo.
Lepi cvet mami izletnike da ga uberu, ali nije to razlog ugroženosti šafranjike. Ona strada od eutrofizacije i ubrzane sukcesije ekosistema, neadekvatnog upravljanja staništem, uzoravanja, zbog čega dolazi do fragmentacije staništa. Ugrožena je nekontrolisanom ispašom stoke, ali i direktnim čupanjem jedinki.
S. Iršević