Srbi Prizrenci u rasejanju ne zaboravljaju rodni grad
Par sedmica nakon što je predstavljeno na Beogradskom sajmu knjiga, delo posvećeno jednoj od najznamenitijih ličnosti stare Srbije, Petru Kostiću, „Listići iz dalje i bliže prošlosti Petra Kostića“ istoričara dr Aleksandre Novakov i dr Uroša Šešuma doživelo je promociju u gradu iz kog i potiče, u Prizrenu.
Zgrada prizrenske bogoslovije, koja je posle pogroma 2004. potpuno obnovljena, a koju je u svoje vreme Petar Kostić završio i bio njen profesor i rektor, bila je mesto gde je povodom 165 godina od njegovog rođenja, uoči praznika Svetih Vrača Kozme i Damjana, 13. novembra, ukazano na njegov stvaralački opus, značaj i doprinos srpskoj istoriografiji.
- Petar Kostić, doajen među srpskim kulturnim delatnicima na prostoru Stare Srbije i Makedonije, u želji da sebi i svojim čitaocima objasni uzroke teškog stanja srpskog naroda na ovim prostorima u 19. veku, objavio je znatan broj radova o političkoj, kulturnoj i društvenoj istoriji Stare Srbije u 18. veku i time dao dragocen doprinos srpskoj istoriografiji – kaže naučni sekretar Srpskog biografskog rečnika i urednik za fotografiju SBR Aleksandra Novakov, jedan od autora knjige.
Najviše pažnje, dakako, Kostić je posvetio Prizrenu. Oslikao je srpske prizrenske običaje prilikom veridbe, prosidbe i svadbe, opisao način proslavljanja krsne slave, zapisivao poslovice, zagonetke, brojalice i obredne pesme i tako ostavio značajne etnografske i leksikografske izvore za proučavanje kulturne baštine metohijskih Srba. Ova knjiga, koja predstavlja svojevrsnu zbirku Kostićevih radova objavljenih u periodici između 1902. i 1934. godine, izdavački je prvenac Društva prijatelja manastira Svetih Arhangela kod Prizrena, osvedočenog čuvara kulturnog nasleđa tog drevnog grada, u kom se na svakom koraku nailazi na tragove srpskog bitisanja.
Društvo je nastalo 2004. godine u Mladenovcu, ali okuplja Prizrence ma gde da su utočište našli pošto su morali da napuste rodni grad, da bi se sačuvalo kulturno-istorijsko nasleđe Srba na Kosovu i Metohiji, pre svega Prizrena i okoline, jer oni predstavljaju neiscrpnu riznicu materijalne i nematerijalne srpske baštine.
- Za 13 godina uspeli smo da obnovimo određen broj crkava, spasimo ih od propasti, pokrenuli smo više akcija, poput Škole kaligrafije koja je ove godine počela da radi u manastiru Svetih Arhangela i namenjena je deci iz dijaspore i s Kosova i Metohije – kaže predsednik Društva Bojan Babić. - Lane smo pokrenuli i Festival srednjovekovne muzike Medimus...
Među rezultate pregalačkog rada članova ovog Društva iza kog stoji ogromna ljubav prema Prizrenu, koji teško da može i druge koji samo kroče u njega ostaviti ravnodušnim, Babić ubraja i učešće u obnovi crkve Svetih Vrača Kozme i Damjana u Potkaljaji, nekadašnjem srpskom kvartu i istorijskom jezgru Prizrena.
Zorica Milosavljević
Više crkava nego stanovnika
U Prizrenu danas živi petnaestak Srba, najmlađi Prizrenac, tromesečni Branislav, kršten je ovih dana. Ako se tome doda pedesetak bogoslova, profesori i sveštenstvo, srpska zajednica onda broji sedamdesetak članova, a pre 1999. godine bilo ih je 12.000.
- Sada ima više svetinja nego Srba – kaže Bojan Babić.- Prizren je u srednjem veku po predanju, imao sa okolinom 365 crkava i manastira, za svaki dan po jednu. Prizren sam kao grad je imao 30 crkava i manastira, od kojih sad postoji petnaestak, ostalo su crkvišta i ostaci. Obližnja Velika Hoča danas ima 13 crkava i manastira, Ljubižda na obodu Prizrena ima ih 10. To je veliki potencijal Prizrena koji je postao turistički grad. Prizren je tolerantan grad i jedini na Kosovu i Metohiji u kom bi Srbi mogli da se vrate da žive.