Večno počivalište za austrougarske ratnike
o tome ko je sahranjen u jednoobraznim grobovima s metalnim krstovima u katoličkom delu groblja na Magarčevom bregu. U tekstu pod naslovom „Groblje naših ratnika u Srijemskim Karlovcima”, navodi se da se „na najvišem brijegu Srijemskih Karovaca, u pitomoj i lijepoj okolici, nalazi komadićak hrvatske zemlje, u kojoj su našli vječni počinak oni naši ratnici, koji su umrli u domovini, bilo od bolesti, bilo od rana zadobivenih na bojištu.
Pogled na to ratničko groblje je lijep i napunja čovjeka dubokim osjećajem za pokojnicima. A svaki pojedini grob je iz betona načinjen, pa izgleđe, kao da je iz tvrdog kamena isklesan, a svi su jednaki, te pružaju vrlo skladnu sliku. Najveći trud i pažnju oko tih grobova uložio je i ulaže kr. povjerenik u Srijemskim Karlovcima A. Vuković, koga vidimo i na našem fotografskom snimku.”
– Velika dilema od pre nekoliko godina, konačno je time razrešena – kaže za „Dnevnik” direktor Arhiva SANU u Sremskim Karlovcima dr Žarko Dimić. – Zahvaljujući tekstu koji je izašao u „Ilustrovanom listu” pre sto godina, zna se da je to groblje austrougarskih vojnika – što smo do sada samo pretpostavljali – koji su umirali od posledica ranjavanja ili bolesti u karlovačkom špitalju, u kojem je danas Visoka škola strukovnih studija za menayment i poslovne komunikacije. Svi pokušaji da dođemo do popisa sahranjenih na osnovu brojeva na krstovima, nisu za sada urodili plodom, ali se nadam da ćemo u dogledno vreme, dok traje obeležavanje stogodišnjice Velikog rata, i tu dilemu razrešiti. Važno je da su centralni spomenik posvećen stradalim Česima na samom vrhu i ovo vojničko groblje, koje deluje kao ustrojena vojska, sačuvani.
Ti vojnički grobovi nakon decenijskih naslaga zaborava iznikli su iz šiblja i divljeg rastinja 2004. godine, prilikom uređenja tog, Donjeg karlovačkog groblja na Magarčevom bregu. Na to otkriće ukazao je direktor firme „Eko-Srem” koja se tada starala o karlovačkim grobljima, Petar Nikolić. Svi pokušaji da se odgonetne ko počiva u tim grobovima s betonskim opsezima i metalnim krstovim,a na kojima umesto imena stoje brojevi, do sada nisu dali rezultate. Ako se zna pod kojim okolnostima su Karlovčani živeli za vreme Prvog svetskog rata, represija kojoj su bili izloženi i stradanja, onda je jasno zašto nije bilo traga o tome. Dok su u Vojvodini i Srbiji u to doba bili zabranjeni svi časopisi i dnevni listovi, u Hrvatskoj je situacija bila sasvim drugačija.
„Ilustrovani list”, koji pruža dragocene podatke o tom sremskokarlovačkom groblju, primer je jednih od više novina koje su postojale u Hrvatskoj za vreme Prvog svetskog rata i beležile ratne događaje. Bile su to ujedno i prve hrvatske ilustrovane novine koje su objavljivale foto-reportaže. Izlazile su subotom na 24 strane, od 3. januara 1914. do 28. decembra 1918. godine, kada menjaju naslov u „Osvit”.
Na istom groblju, ali na pravoslavnom delu, nalazi se kompleks spomenika borcima u Prvom i Drugom svetskom ratu. U novembru 1918. godine 21 vojnik iz različitih mesta u Srbiji, a među njima i jedan ruski, umrli su od španske groznice u Vojnoj bolnici u Sremskim Karlovcima, smeštenoj u zgradi Bogoslovskog seminara. Njih osamnaestorica sahranjena su u grobnici na groblju na Magarčevom bregu.
Kolo srpskih sestara podiglo je nad grobnicom zajednički spomenik i 18 pojedinačnih spomenika na mestima gde su sahranjeni, pretpostavlja se 1919. ili 1920. godine. U okviru tog kompleksa 1956. godine otkriven je i spomenik palim borcima narodnooslobodilačke borbe u Drugom svetskom ratu, a 13 godina posle spomenički kompleks je dobio današnji izgled po projektnom rešenju arhitekte Sofije Nedvidek.
Z. Milosavljević